100 milyar doların çok para olduğu zamanları hatırlıyor musunuz? Yirmi yıl önce, dotcom balonunun zirvesinde, tek bir yılda risk sermayesi yatırımlarına bu kadar para yatırıldı. Bu iki yıl önce görülen miktarın beş katı, iki yıl sonra görülen ise beş katıydı.
Bir iş modeli olmadan çok fazla paranın yeni kurulan şirketlere yönlendirilemeyeceği ve paranın büyük kısmının kaybedildiği ortaya çıktı. Başka bir 42 milyar dolar da teknoloji ilk halka arzlarında kayboldu. Bunların çoğu, normal zamanlarda halka açık pazarlara girme ümidi olmayan gelirsiz şirketlerden geliyordu.
Bunu, teknoloji endüstrisinin içinde ve çevresinde oluşan bir dizi balonla karşılaştırın. Bunlar, halka arzlar, ilk coin para teklifleri, Bitcoin ve Tesla gibi farklı biçimler buldu. Ancak ortak paydaları bulmak zor değil: Bir yatırım dünyasında büyüme arayışı nakit ile çalkalanıyor ve bu tür zamanlarda ortaya çıkan bir tür “fırsatı kaçırma korkusu.”
Dotcom balonunun açık bir yankısı, özel amaçlı satın alma şirketlerinin veya Spacs’ın yükselişinden geldi. Bu şirketler önce fon toplar ve ardından satın alma arayışına girer. Dotcom çağında olduğu gibi, Spac parasının çoğu erken aşamadaki girişimlere doğru yol alıyor, bu da yüzyılın başından bu yana ilk kez yine geliri olmayan şirketlerin halka açılması için bir kapı aralanması anlamına geliyor.
Bir Spac tarafından satın alındıktan sonra piyasaya çıkan Nikola, bunun en açık örneği oldu. Hidrojenle çalışan kamyon şirketi, son çeyrekte 117 milyon dolar zarar etti ve gelir elde etmedi. Yine de geçen yılın ortasında 25 milyar dolarlık piyasa değerine yükseldi. İcra kurulu başkanının istifasına ve General Motors’un şirket ile planlanan 2 milyar dolarlık ortaklığı iptal etme kararına rağmen, hala 6 milyar doların üzerinde değerleniyor.
Goldman Sachs’a göre, geçen yıl nakit toplama yarışı Spacs’i 70 milyar dolarlık güce ulaştırdı. Anlaşmalarını yapılandırma şekillerine bakıldığında, bu gelecekte 300 milyar dolar değerinde satın almalara eşit. Anlaşmaların tamamı önümüzdeki iki yıl içinde sıkıştırılamazsa, o zaman bu paranın yatırımcılara geri verilmesi gerek ki bu da bir balon oluşması için önemli faktörlerden bir tanesi.
Dotcom dönemiyle başka paralellikler de var. Deneyimli bir Silikon Vadisi yöneticisi olan Charles Giancarlo, umut vaat eden yeni teknoloji pazarlarında, “kazanan her şeyi alır” zihniyetinin benimsenmesinin yaygın bir durum olduğunu vurguluyor. Yatırımcılar rekabetin nasıl gelişeceğini hayal edemezler. Zoom gibi şirketlerin geliştiği bulut yazılımı endüstrisin, özel bir hizmete sahip şirketlerin küresel bir nişe hükmetmesinin beklendiği “kategori katilleriyle” doludur. Nasdaq’taki “gelişmekte olan” bulut yazılımı şirketlerinin endeksi, salgının başlangıcındaki en düşük noktasından bu yana yaklaşık yüzde 150 yükselerek 1,8 trilyon dolar değere ulaştı.
Tüm bunların arkasında, bir ev arayan paranın ağırlığı var. Halka açık piyasalar birkaç büyüme fırsatı sunar. Geleneksel risk sermayesi endüstrisi, paranın ağırlığını kaldıramaz ve bu da son yıllarda olduğu gibi deneysel hareketlere yol açar. Bu, kripto para projeleri bunu içermekte. Klasik gelirsiz yazılım start-uplarının kitle fonlaması 20 milyar dolar para çekmiş durumda.
Halka arz yatırımcıları da treni yakalamak için arkadan eklendiler. Halka açılma, tüm yeni nesil teknoloji start-upları için pek moda değil. Ancak geçen ay DoorDash ve Airbnb’deki ilk hisse fiyatı artışları, halka arz spekülatörlerinin işbaşında olduğunu gösteriyor.
Çılgınlıktan kaçınmak için, oyun şirketi Roblox, bir halka arz yerine doğrudan kote olarak arka kapı yolunu tercih etti. Ama yine de 29,5 milyar dolar olarak biçilen değerini aşan miktarda para topladı veya bir yıldan daha kısa bir süre önceki değerinin yedi katına çıktı.
Suyla dolu bir balonu sıkıştırmak gibi, sistemdeki fazla nakit, bastırılması imkânsız hale gelen şişkinliklere neden oluyor. Spekülatörlerin de olduğunu hesaba katarak bir yerine, iki tane balon olarak düşünün.
Tüm var olan bitcoin’lerin piyasa değeri, geçen yılın başından bu yana 580 milyar dolar artarak bu hafta 700 milyar doların üzerinde yeni bir rekor kırdı. Bu, Tesla’nın gidişatıyla yakından eşleşiyor: elektrikli otomobil üreticisi aynı dönemde piyasa değeri olarak 670 milyar dolar yükseldi ve şu anda 750 milyar dolar değerinde.
Tesla bir gün küresel bir elektrikli otomobil pazarına hakim olabilir ve Bitcoin, dijital para dünyasında kalıcı bir demirbaş haline gelebilir. Ancak her birinin değeri 1 trilyon dolara doğru yöneldikçe, pandemi çağının şişen finansal balonlarına en net örnekler gibi görünüyorlar.
Bloomberg
