Otonom otomobiller ve dijital asistanlar ile yapay zeka, hayatımızın ayrılmaz bir teknolojisi haline geliyor. Günlük hayatta büyük kolaylıklar sağlayan bu teknoloji, savaş durumlarında ise öldürücü bir silah oluyor. ABD, Çin ve Rusya’nın güvenlik stratejilerinde ‘silahlı yapay zeka’ büyük ölçüde yer alıyor. Hatta kimi silah sistemleri, yapay zekaya dayalı özerk yetenekler de içeriyor. Bu duruma genel olarak baktığımızda ise silahlı yapay zeka geliştirmenin, makinelerin insan müdahalesi olmadan programlandıkları takdirde insanlara ziyan verme ve onları öldürme kararı verebileceği manasına geliyor.
Yapay zekalı silahların kullanımını destekleyen ülkeler, ortaya çıkacak mümkün tehditlere daha süratli cevap verebileceklerini tez ediyor. Bu bahiste Birleşmiş Milletler’in (BM) ise kesin bir kararı var. BM, etik ve yasal münasebetlerle güç kullanımını rastgele bir insan denetimi olmaksızın makinelere devretmenin kabul edilemez olduğunu belirtiyor.
ABD ve İngiltere üzere silahlı yapay zekanın kilit geliştiricisi olan birçok devlet, yapay zekalı silahlarda insan denetimini ‘dağıtılmış’ bir halde tercih ediyor. Yani silahların tüm ömür döngüsünü içeren geliştirmeden kullanım ve askeri karar almaya kadar çeşitli kademelere odaklanıyor.
Makinelerin tersine, insanların güç kullanma kararları evvelce programlanamaz. Örneğin, siviller ve askerlerin bulunduğu bir alanda yapay zeka, kozmik hukuka uygun bir biçimde devam etmeye çalışsa bile bunu tam manasıyla gerçekleştiremeyebilir. Bilim ve teknoloji filozofu olarak tanınan Peter Asaro ise bir bilgi alanındaki bir gayesi ayırt etmenin, bir insanı ayırt etmekten ibaret olmadığını düşünüyor.
Birçok devlet, otonom silah sistemleri üzerinde insan denetimini sağlamak hedefiyle yeni yasal kurallar için görüşüyor. Lakin başta ABD olmak üzere birkaç ülkeye nazaran şu anki mevcut milletlerarası hukuk kâfi düzeyde. İnsan denetiminin gerçekte ne manaya geldiğini çevreleyen belirsizlik, yeni milletlerarası hukuk biçiminde daha fazla açıklığa gereksinim olduğunu gösteriyor.
Yapılacak düzenlemelerin, insan denetimini manalı kılan temel niteliklere odaklanması gerekiyor. Bu olmadan, silah haline getirilmiş yapay zekayı engellemeyi amaçlayan yeni milletlerarası hukukun kıymetini düşürme riski bulunuyor.
Burak Kesayak
twitter.com/BurakKesayak
