Volkanların faaliyetlerini şu etkenlere bakarak gözlemliyorlar:
- Zelzeleler
- Gaz salımları
- Volkanın şişmesi ya da sönmesi
Yani şayet bilim insanları, volkanik bacalarda bir faaliyet artışı ya da yakınlarda bir zelzele gözlemliyorlarsa bir patlama görülebileceği konusunda endişelenmeye başlıyorlar.
Lakin bu patlamanın bir saat içinde mi, bir ay içinde mi, yoksa daha sonraki bir vakit diliminde mi olacağı duruma nazaran değişiklik gösteriyor.
Belirli bir volkan hakkında ne kadar bilgi toplanmışsa, bilim insanları da o volkanın nasıl bir davranış göstereceğini ve bir patlama olup olmayacağını varsayım etme konusunda daha ehil durumda olabiliyorlar.
Volkanların birçok, bu işaretlerin görülmesinden birkaç hafta ya da birkaç ay sonra faaliyete geçiyor. Lakin birtakım patlamalar çok daha öngörülemez ve ansızın gerçekleşebiliyor.
Ayrıyeten volkanlar uzun mühlet aktif olmadıklarında ya da son olarak çağdaş müşahede teknolojisinin öncesinde faaliyet göstermişlerse, rastgele bir patlamanın ne vakit olacağını varsayım etmek çok daha güç oluyor.
1991’de Filipinler’de Pinatuba Dağı’nın etrafındaki alanın tahliye edilmesi sonucu yaklaşık 5 bin kişinin hayatı kurtarılmıştı.
Bu örnekte, ABD Jeolojik Araştırmalar Merkezi ve Filipinler Volkan ve Sismoloji Enstitüsü’nün yaptığı ihtarlar dikkate alınmıştı.
Araştırmacılar, patlamadan 10 hafta kadar evvel volkanda artan bir aktivite gözlemlemiş, bir dizi ufak çaplı patlama kelam konusu olmuş ve bunun ardından tahliye çalışmaları için yetkilileri bilgilendirmişlerdi.
Bu patlama, geçtiğimiz yüzyılın en şiddetli volkanik patlamalarından biriydi.
Lakin öbür örneklerde, mesela 2014’te Japonya’daki Ontake Dağı’ndaki patlamada, alarm durumuna geçilememişti, zira her şey çok süratli bir formda gelişmişti.
Ayrıyeten insanların gereksiz yere konutlarından tahliye edildiği durumlar da yaşandı. Patlama olması beklenirken volkan sessizliğini korudu.
Ulusal volkan müşahede kurumlarının başarısı, kendilerine sunulan kaynaklar ve uzmanlık düzeylerine bağlı olarak değişiklik gösterebiliyor.
Yeni Zelanda bu alanda en uygun grafik çizen ülkelerden biri ve Büyük Okyanus’taki ada ülkesi Vanuatu üzere gelişmekte olan ülkelere de volkan patlamalarının nasıl kestirim edilebileceği konusunda yardımcı olmaya çalışıyor.
Volkanik aktiviteyi izlemek için kullandıkları teknolojiler ortasında GPS alıcıları, yüksek teknolojiye sahip sensörler ve ihalar da bulunuyor.
Canterbury Üniversitesi’nden volkan bilimci Ben Kennedy, patlamaların ne vakit gerçekleşeceğini iddia etme konusunda giderek daha çok muvaffakiyet kazandıklarını söylüyor.
“Depremlerle kıyasladığınızda, volkanik patlamaları iddia etmede büyük tektonik sarsıntılara oranla çok daha güzeliz,” diyor.
