Boğaziçi Üniversitesi ve İzmir Ege Üniversitesi Bayındır Meslek Yüksekokulu işbirliğinde başlayan proje İzmir’de gerçekleştirilecek sera ve laboratuvar çalışmalarından oluşacak. Yapılan çalışmalar, yararlı bir toprak mikroorganizması olan arbüsküler mikorizal fungusun (AMF) toprağın nemini artırmadaki tesirini ölçecek. Böylelikle orman yangınları açısından riskli olup Akdeniz iklim kurallarının görüldüğü bir bölge olan İzmir’de orman yangınlarını önlemek için AMF’nin nasıl bir rol üstlendiği pahalandırılacak. Bir yıl sürmesi planlanan proje, durdurulamayan orman yangınlarının başlamasında bariyer misyonu gören toprak nemini SMAP teknolojisiyle belirleyerek toprak nemini artırmada mikroorganizmaların rolünü araştıracak, böylelikle orman yangınlarıyla gayret konusunda biyolojik bir tahlil önerecek.
Burcu Calda’nın araştırmasına, Boğaziçi Üniversitesi Etraf Bilimleri Bölümü’nde öğretim üyesi olan ve 2000’li yıllarda Türkiye’nin tüm bölgelerinde toprak mikroorganizmaları ve kuraklık üzerine projeler yürüten Doç. Dr. M. Ali Khalvati ve Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Siyasetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi müdürü Prof. Dr. Levent Kurnaz danışmanlık yaptı.
Projenin ayrıntıları hakkında bilgi veren Boğaziçi Üniversitesi Etraf Bilimleri öğretim üyesi Dr. Öğr. Üyesi M. Ali Khalvati ile Boğaziçi Üniversitesi Etraf Bilimleri Bölümü’nde doktorasına devam eden Burcu Calda, T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü’nün 2019 bilgilerine nazaran Akdeniz ve Ege Bölgesi’nde yangın sayısının daha fazla olduğunu ve orman yangınlarının bilhassa Muğla (264 yangın), Antalya (199 yangın) başta olmak üzere İzmir ve Çanakkale vilayetlerinde başka vilayetlere nazaran daha yüksek olduğunu belirtiyorlar. Ali Khalvati ve Burcu Calda projeye dair şu bilgileri veriyor:
Orman yangınlarında global ısınmanın yol açtığı iklim değişikliğinin tesiri büyük
‘’Genel kanının bilakis orman yangınları ağaçların üstünden yahut kısımlardan değil topraktan başlar. Bu nedenle yangınları önleyen temel öge aslında yağmurdur. Evvelce orman yangınlarıyla bu kadar sık karşılaşmıyorduk zira daha nizamlı yağmur yağdığından toprağın nemi istikrarlıydı. Artık ise global ısınmayla yağmur istikrarının bozulduğunu ve toprağın neminin her geçen gün azaldığını söyleyebiliriz. Bizim projemiz de topraktaki bu nemi müdafaayı temel alıyor ve bunun için mikroorganizmaların yararını göz önünde bulunduruyor.”
‘’Araştırdığımız bu mikroorganizmasının ismi arbüsküler mikorizal fungus (AMF). Köklerde çıplak gözle görebildiğimiz simbiyotik birçok mantar çeşitleri bu mikroorganizmalara örnek oluşturuyor. Çalışmamızda mantarları mikroskop altında takip ederek uzun vadede AMF aşılamasının toprağın nem oranını yükseltmede nasıl yarar sağladığını incelemeyi planlıyoruz. AMF sayesinde topraktaki nemi ne kadar koruyabilirsek yangınları önlemek o kadar mümkün olacak’’.
Türkiye’de birinci kez uygulanan SMAP teknolojisi ile topraktaki nem ölçümü yapılacak
‘’Proje kapsamında toprağın nemini The Soil Moisture Active Passive (SMAP) sistemiyle takip edecek bir çalışma yürütüyoruz. SMAP yüzey toprağında bulunan su ölçüsünü ölçen yörüngedeki bir uydu sistemi. Bu uydu muhakkak verileri topluyor ve genelde dünya üzerindeki iklimsel tahliller için kullanılıyor. Biz bu projede SMAP uydu sistemini, toprak nem şartlarına ait bilgi elde etmek için kullanıyoruz. SMAP uydu sisteminden aldığımız toprak nem verisini Türkiye için değerlendireceğiz, böylelikle araştırmamızı gerçekleştireceğimiz İzmir’deki serada toprak nemine dair bilgi alabileceğiz”.
”Bu projede Massachusetts Institute of Technology ile iş birliğimiz sayesinde Türkiye’de bu teknolojiyi yalnızca biz kullanıyoruz. SMAP sistemi toprak nemindeki değişimleri gösterdiğinden aslında çok düşük pahaların gözlemlendiği bölgelerde önlemler alınarak muhtemel bir yangın önlenebilir’’.
Araştırmacılar, orman yangınlarındaki artışın temel nedenlerinden birinin iklim değişikliği olduğunu lakin yangınların başlamasında temel etkenin hâlâ insan olduğunu vurguluyor ve ‘’Bu nedenle alınan tedbirler, insanlardan kaynaklı çıkan yangınları çabucak fark etmek ve bunların süratlice denetim altına alınmasını da hedeflemeli’’ diye ekliyorlar.
