Trafik kazasında kaybettiği eşinin bulut bilgi süreç sağlayıcısı hesabı için dava açan kişinin talebinin istinaf mahkemesince yerinde bulunması, “dijital miras” ile “mülkiyet” kavramlarını tekrar gündeme getirdi.
Uzmanlar, gelişen teknoloji ve toplumsal platformlar dikkate alındığında, dünyada taşınır ve taşınmaz mülkiyet anlayışının dışında tutulan dijital mülkiyetin de hukuka eklenmesi gerektiğini belirtiyor.
Dünyada gitgide yaygınlaşan “Youtuber” veya sosyal medya fenomenlerinin hayatını kaybetmesi halinde bırakacağı dijital mirasın da korunması gerektiği uzmanlarca söz ediliyor.
Bilişim hukuku alanında çalışmalar yapan Avukat Rıdvan Yıldız, AA muhabirine yaptığı açıklamada, toplumsal medyadaki tanınan uygulamalarda takipçi sayıları, etkileşim ve izleyici istikametlerinden bir maddi bedel oluşturduğunu söyledi.
Yıldız, birtakım kullanıcıların önemli bedellerle kullanıcı hesaplarını devrettiğini, bu açıdan bir piyasanın oluştuğunu belirterek, “Bu noktaya geldiğimizde toplumsal medya hesaplarının mülkiyet olarak kabul edilip edilemeyeceğini de kıymetlendirmek gerekiyor. Facebook’un kullanım şartlarını incelediğimizde ‘Hesabınızı silmeniz yahut hesabınızın kapatılması hallerinde bu şartlar, ortamızda bir mukavele teşkil etmeyecek olup feshedilmiş sayılacak fakat aşağıdaki kararlar yürürlükte kalmaya devam edecektir.’ hususunu görüyoruz.” sözlerini kullandı.
Twitter ve Instagram’da da buna emsal kuralların olduğuna dikkati çeken Yıldız, toplumsal medya şirketlerinin hiçbir sebep göstermeden paylaşılan içeriği reddetme yahut hesabı silme haklarını elinde bulundurduğunu, hesabın sahibine kararla ilgili bildirim yapmak zorunluluğunun olmadığını bildirdi.
Yıldız, gelişen teknoloji ile toplumsal medya hesapları ve paylaşımlarının mülkiyet meselesinin gündeme geldiğini, kullanıcıların onayladıkları ve çoklukla okumadıkları kontratlarda tüm hakların döneminin platformlara yapıldığını kaydetti.
“Platformlar dijital oligarşiye dönüşüyor”
Her geçen gün kıymetli bir kıymet olan, önemli paralar kazanılan mecraların besbelli hukukunun olmamasının asla düşünülemeyeceğini lisana getiren Avukat Rıdvan Yıldız, şöyle devam etti:
“Gelişen teknoloji, toplumsal platformlar düşünüldüğünde şu an taşınır ve taşınmaz olarak ayrılmış mülkiyet anlayışına üçüncü bir mülkiyet çeşidinin ek edilmesi ve hukuk kapsamına alınması değerlendirilmelidir. Bu üçüncü cins ise ‘dijital mülkiyet’ olarak tanımlanmalıdır. Dijital mülkiyetin taşınır yahut taşınmaz mülkiyetinin alt başlığı olamayacağı açık. Milyonlarca insan toplumsal medya platformlarında, bloglarda içerik oluşturuyor. Youtube, Facebook ve öbür platformların kimileri kendi belirledikleri kurallar çerçevesinde kullanıcılara ödeme yapıyor. Fakat bu ödemelerin ne kadar adil olduğu tartışmaya açık. Bugün dijital mülkiyet yahut dijital iktisat bahislerini ele almaya başlamamız gerekiyor. Her geçen gün bu platformların dijital oligarşiye dönüştüğü, az bireye iş imkanı sağlamalarına karşın büyük gelirler sağladığı görülüyor. Gelir dağılımındaki adaletsizliği arttıran platformlara karşı dijital emeği gözeten, gelir paylaşımı hedefleyen platformları gündemimize şimdiden almamız gerekiyor.”
Bu nedenle dijital mülkiyetin mirası konusunun gündeme gelmesi gerektiğini vurgulayan Yıldız, Facebook’un vefat durumunda hesaba varis atama uygulamasının bulunduğunu bildirdi.
Avukat Rıdvan Yıldız, “Fikir ve Sanat Yapıtları Kanunu” kapsamındaki hakların miras yoluyla geçebildiğini hatırlatarak, “Özellikle toplumsal medya hesaplarının kullanılması ve telif hakları bahisleri kullanıcıların vefatı durumunda değer arz edecek. Örneğin Youtuberların vefatları halinde oluşturdukları içerikler izlenmeye devam ettikçe kar getirmeye devam edecek. Pekala bu durumda bu yararlar mirasçılara nasıl geçecek, mirasçılar buradan nasıl hak talep edebilecekler? Bunların çok net olarak belirlenmesi gerekir.” diye konuştu.
Bu cins hesapların marka pahasının olduğunu tabir eden Yıldız, fakat toplumsal medya kontratlarında tüm hakların platformlara geçecek biçimde tanzim edildiğini belirtti.
Yıldız, toplumsal medya hesaplarının gerekçesiz bir biçimde kapatıldığında itiraz edilebildiğini kaydederek, “Ancak ABD seçim sürecinde de gördüğümüz üzere ABD Lideri Donald Trump’ın Twitter hesabının kapatılma ihtimali bile konuşulmuştu. Bu derece tesirli bir hak sahibi olan platformlardan bahsediyoruz. Bizim hemen kullanıcı haklarını güçlendirmemiz gerekiyor.” dedi.
Bir Youtuber ölürse dijital mirasına ne olacak?
Kendisini “Youtuber”, “influencer” ya da “sosyal medya fenomeni” olarak söz eden birinin hayatını kaybetmesi halinde mirasçısının gelirini tespit edebileceği bir yolun olmadığını lisana getiren Yıldız, toplumsal medya platformlarının “ölü hesap” gerekçesiyle milyonlarca takipçili sayfaları çabucak kapatabileceğini belirtti.
Avukat Rıdvan Yıldız, bu noktada mirasçının izleyeceği usullerin çok belgisiz olduğunu kaydederek, “Vefat eden bir Youtuber yahut fenomenlerin hesabının kim tarafından kullanıldığı noter yahut öteki resmi kanallardan tespit ettirilebilir fakat platformlar birtakım münasebetlerle bunu tekrar kapatabilirler. İtiraz ettiğinizde de kabul edilmeyebilir.” değerlendirmesini yaptı.
Toplumsal medya platformlarının kararlarının sorgulanamaz olmasının onlara çok büyük güç sağladığını, bu nedenle dijital hakların mirasçılarına geçişinin çok kolay olmayacağını anlatan Yıldız, bu hususta yasal düzenlemelere muhtaçlık olduğunu söyledi.
Yıldız, bu düzenlemelerin dünyadaki birtakım faal kurum, kuruluş ve birliklerin iş birliğiyle yapılabileceğini, platformlardaki telif hakları hassasiyetinin bu mevzuda gösterilmediğini söyledi.
“Dijital mülkiyet ve miras anlayışını toplumsal medya platformlarını da kıymetlendirerek, düzenlemek gerekiyor” diyen Yıldız, bu platformlara kıymet ve içerik katan kullanıcıların haklar açısından ezdirilmemesi gerektiğini söyledi.
Mevcut durumda vatandaşların toplumsal medya şirketlerinin insafına kaldığını, bunun hakkaniyetli olmadığının altını çizen Yıldız, “Örneğin, Youtube’ın içerik üretimler karşısında bir hesaba fiyat, para yatırma halinde bir siyaseti var. Hesap yahut hesap sahibi değiştiğinde ‘Bu kullanıcı hak sahibi değil. Yalnızca şifreyi ele geçirmiş’ denilerek, bunu kapatabilir. Hesap sahibi ölen kişinin akrabası yahut yakını da olsa bunu diyebilir. Bu türlü bir durumda yapılabilecek bir şey kalmıyor. Hak arayabileceği hukuksal bir müdafaa maalesef yok. Bir şirketin zamanı üzere olmuyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Rıdvan Yıldız, mülkiyetin kullanıcıların mirasçılarına kalmasının mutat bir hakka dönüşmesi için kamuoyu oluşturulması gerektiğini kelamlarına ekledi.
SEO (Arama Motoru Optimizasyonu) uzmanı ve eğitimcisi Celilcan Topçuoğlu, yıllardır internet dünyasında projeler yaptığını, toplumsal medya hesaplarında çok takipçili hesaplara sahip olduğunu belirtti.
Bu nedenle bireylerin dijital mülkiyet haklarının korunmasını istediğini, sanal zenginliklerin mirası hususlarında da kimi problemler yaşandığını tabir eden Topçuoğlu, “Ölen kişinin toplumsal medya hesapları ve başka hesaplarının şifre bilgilerinin varislerine kalması gerektiği tarafında yakınlarının açtığı birtakım davalar mevcut. Örneğin sanal parası bulunan bir kişi vefat edince sanal para barındırdığı sistemin şifre bilgilerine yahut toplumsal ağlarına ailesi ulaşmak isteyebilir. Bilhassa mavi tikli hesabın takipçi sayısı da göz önüne alınarak, yüz binlerce lira ettiği bir bölümde bunun dijital mülkiyet kabul edilmesi gerekiyor.” dedi.
Topçuoğlu, hesapların toplumsal medya şirketlerinin sıkı denetiminde olduğunu, bu mevzuda yasal bir düzenlemenin yapılması gerektiğini belirtti.
Bankaların da aslında dijital bir sistemle çalıştığını lakin varlıkların, vefat halinde kalan mirasçılara devredilebildiğini kaydeden Topçuoğlu, “Bu nedenle toplumsal medya hesabı ve dijital geçmiş de mülkiyet sayılmalıdır. Ben de dijital mülkiyetim altındaki her kıymetimin çocuklarıma bırakılmasına taraftarım. Bu miras, toplumsal medya hesabımın kendisi olduğu üzere bundan ötürü elde ettiğim ya da gelecekte kazanacağım maddi gelirler de olabilir.” formunda konuştu.
