KPMG Türkiye ve TEİD’in yaptığı Bir Suistimalcinin Profili araştırmasına Türkiye’de faaliyet gösteren küresel ve mahallî şirketlerin çalışanları katıldı. Araştırmada Türkiye’de son iki yılda gerçekleşmiş suistimal hadiseleri hakkında bilgi toplandı ve şirketlerde ne çeşit suistimallerin gerçekleştiği, en sık hangi dallarda suistimal olaylarının görüldüğü, suistimalcilerin genel özellikleri, suistimalcilerin yaş/cinsiyet dağılımının nasıl olduğu üzere sorulara cevap arandı. Araştırma sonuçlarına nazaran 36-55 yaş ortası, şirket çalışanı, erkek suistimalcilerdeki artış dikkat çekiyor.
‘Bir Suistimalcinin Profili’ araştırmasını pahalandıran KPMG Türkiye Usulsüzlük Tedbire, İnceleme, Ticari Uyuşmazlık ve Ahenk Danışmanlığı Yöneticisi Sinan Çamlık, “Mesleki suistimaller sıklıkla tespit edilemediğinden ve ekseriyetle raporlanmadığından global kayıpların boyutunu belirlemek güç. Fakat bunun göz arkası edilemeyecek ölçüde olduğunu biliyoruz. Şirketlerin her yıl gelirlerinin yüzde 5’ini suistimaller nedeniyle kaybettiklerini söyleyebiliriz. Araştırma sonucu, 100 bin TL altındaki suistimallerin en yüksek orana ulaştığını gösteriyor. Suistimallerin ardında yatan en güçlü motivasyon ise ‘kişisel yarar sağlama’ güdüsü olarak öne çıkıyor. Suistimalle uğraş için teknolojinin kullanılmasını ve şirketlerin analitik tahliller geliştirmesini öneriyoruz. Risklerin tertipli olarak kıymetlendirilmesi, denetimlerin yapılandırılması, siber güvenlik düzeylerinin test edilmesi şirketler için hayati kıymete sahip” dedi.
Araştırmadan çıkan kimi başlıklar şöyle;
- Küresel şirketlerin yüzde 49’unda; lokal şirketlerin ise yüzde 22’sinde, son iki yıl içerisinde en az bir suistimal hadisesi yaşandı. Buna karşılık mahallî şirketlerin yüzde 78’inde son iki yıl içinde rastgele bir suistimal tespit edilmedi.
- Suistimal hadisesi ile karşılaşan şirketlerin çalışan sayılarına bakıldığında, şirketlerdeki çalışan sayısı arttıkça suistimaller ile karşılaşılma mümkünlüğünün arttığı görüldü. 10 bin ve üzeri çalışana sahip şirketlerin yüzde 52’si son iki yılda en az bir suistimal olayı ile karşılaştı. Yani kompleks tertip yapısına sahip, yüksek sayıda çalışan istihdam eden şirketlerin, mesleksel suistimalleri önlemesi, gerçekleşmiş olanları ise tespit etmesi zorlaşıyor.
En fazla olay bu bölümlerde
- Anket iştirakçilerinin verdiği karşılıklara nazaran son iki yılda Türkiye’de en çok suistimal görülen kesimler sırasıyla üretim, satış/pazarlama ve nakliyecilik olarak öne çıktı.
Yüzde 92’si erkek
- 2016’da yapılan araştırmada suistimalcilerin yüzde 79’u erkek, yüzde 17’si bayan çıkmıştı. 2020 Türkiye anketine nazaran ise erkek sayısı yüzde 92, bayan sayısı yüzde 8 olarak belirlendi.
- Suistimalcilerin yüzde 66’sının 36 – 55 yaş ortası, yüzde 23’ünün 26-35 ortası, yüzde 6’sının 18 – 25 ortası ve yüzde 4’ünün 55 yaş üzeri şahıslardan oluştuğu ortaya çıktı. 26 – 35 yaş ortasındaki suistimalcilerdeki artış dikkat çekti.
- Suistimalcilerin yüzde 49’unun yetki sahibi olmayan çalışanlar olduğu anlaşıldı. 2016 raporu ile bir kıyaslandığında yönetici olmayan işçinin gerçekleştirdiği suistimal olaylarında artış görülüyor. Bu oran 2016’da yüzde 20 iken 2020’de yüzde 49’a yükseldi.
- Türkiye’de en çok karşılaşılan suistimal tipi yüzde 49 ile ‘varlıkların berbata kullanılması’ ve ‘zimmet ya da şahsi menfaat’ olarak öne çıkıyor. Üçüncü sırada yüzde 43’lük oranla satın alma suistimalleri ve yüzde 31 ile çıkar çatışmaları yer alıyor. En maliyetli mesleksel dolandırıcılık çeşidi olan mali tablo suistimali ise yüzde 7,84 ile en az karşılaşılan kategoriyi oluşturuyor.
- Suistimallerin meydana gelmesindeki esas faktörün zayıf iç denetimler olduğu görülüyor. Bunu yüzde 20 ile “etkin olmayan gözetimler” ve “sınırsız yetkiler” izliyor. Suistimalcilerin yüzde 8’inin ise uygun denetimlere karşın, planladıkları suistimalleri gerçekleştirdiği görülüyor.
Suistimalin ömrü kaç yıl
- Ankete verilen cevaplara nazaran Türkiye’de tespit edilen suistimal teşebbüslerinin tamamının 10 yılın altında sürdürüldüğü; bunların büyük bir çoğunluğunun 1 yıldan az; değerli bir kısmının ise 2 – 5 yıl ortasında sürdürüldüğü anlaşılıyor. Kayda kıymet orandaki suistimallerin ise tespit edildiği günden 6 – 10 yıl evvel gerçekleşmeye başladığı dikkat çekiyor.
- Suistimalcilerin yüzde 89’u mağdur şirket çalışanı, yüzde 6’sı eski çalışan, yüzde 4’ü şirket dışından bireyler.
Teknolojisiz de olur
- Suistimallerde teknolojinin oranıyla ilgili sayılar da oldukça farklı. Teknoloji olmadan da suistimallerin gerçekleştirilebileceğini söyleyenlerin oranının yüzde 26’dan yüzde 49’a çıktığı anlaşılıyor. Buna paralel, suistimallerin teknoloji olmadan gerçekleştirilemeyeceğini söyleyenlerin oranının ise yüzde 16’dan yüzde 6’ya düştüğü dikkat çekiyor.
- Pek çok kişinin gözünde suistimalciler, hatası işlemek için yalnızca kendi ustalıklarına ve kurnazlıklarına güvenen yalnız kurt imajı sergilese de anket sonuçlarına nazaran, 2020 anketine nazaran hatalılar suistimali gerçekleştirirken büyük oranda öteki şahıslardan yardım alıyor. Bu iş birliklerinin yüzde 19’unun yalnızca şirket içinden, yüzde 16’sının ise hem şirket içinden hem de şirket dışından sağlandığı görülüyor.
Arkadaş canlısı, yüksek egolu
- Suistimali gerçekleştiren bireylerin daha yalnız, despot, katı çalışanlardan oluştuğu sanılıyor. Lakin işin aslı o denli değil… Suistimalcilerin karakteristik özelliklerine bakıldığında yüzde 47’sinin arkadaş canlısı, yüzde 40’ının ikna yeteneğine, yüzde 38’inin üstünlük hissine sahip, yüzde 36’sının hırslı, yüzde 33’ünün ise tek başına hareket etmeye yatkın ve yüzde 29’unun gösterişli hayat şeklinden hoşlanan şahıslar olduğu görülüyor.
Hibya Haber Ajansı
