Leeds Üniversitesi’nde önümüzdeki yirmi yıl içinde plastik atıklar sorunu üzerine çalışma yapan uzmanlardan Dr Costas Velis, sayıların çok büyük olduğunu lakin bu gidişe dur diyebilecek teknoloji ve vakte sahip olduğumuzu söyledi.
Science isimli bilim mecmuasında yayınlanan araştırmanın muharrirlerinden Dr Velis “Bu 20 yıl sonra atıklar konusunda nerede olacağımız hakkında yapılan birinci kapsamlı değerlendirme” diyor.
“Bu kadar büyük ölçülerde atığı hayal etmek çok güç lakin canlandırabilmeniz için şöyle anlatayım: Bu plastikleri düz bi yer haline getirsek Birleşik Krallık’ın bir buçuk katı bir alanı (Türkiye’nin aşağı üst yarısı) kaplayabiliriz. Bu çok karmaşık bir hesap zira plastik her şeyin içinde ve dünyanın her yerinde farklı gayelerle kullanılıyor ve atıklar konusunda farklı yollar izleniyor.”
Bu karmaşık sıkıntıyı sayılara dökerek sergileyebilmek için araştırmacılar, dünya çapında plastik üretimi, kullanımı ve atıklarının izini sürdü.
Uzmanlar daha sonra plastik kirliliğinin, önümüzdeki yıllarda ne kadar büyüyeceğini yansıtan bir modelleme geliştirdi.
Bu modelleme ile “herşey olduğu üzere devam ederse” senaryosu ismini verdikleri hesaplamayı yaptılar.
Plastik üretiminde şu anki artış suratının motamot devam edeceği ve geri dönüşüm ya da atıkların işlenmesi konusunda kıymetli bir değişiklik olmayacağı varsayımına dayanan bu senaryoya nazaran 20 yıl sonra plastik atık ölçüsünün 1 milar 300 milyon tona ulaşacağını varsayım ediyorlar.
Küçük değişiklikler bile kıymetli
Lakin modellemede yaptıkları küçük değişiklikler bile bu sonucu değiştirebiliyor ve en mütevazı müdahalelerin bile atık meselesine tahlilde kıymetli olabileceğine işaret ediyordu. Hesaplamalarda, geri dönüşüm oranını artırıp, plastik üretimini öbür unsurlarla ikame ederek düşürdüklerinde atık ölçüsünde büyük bir düşüş meydana geliyordu.
Çalışmaya fon sağlayan ABD merkezli Pew Vakfı’ndan Winnie Lau, her türlü tahlil ihtimalini hesaplamanın değerli olduğunu söylüyor. “Bunu yaparsak, 2040 yılında okyanusa dökülen plastik ölçüsünü yüzde 80 azaltabiliriz” diye ekliyor.
Araştırmayı yapan uzmanlar çalışmanın sonunda bir dizi tedbir tavsiye ettiler. Bunların kimileri şöyle:
- plastik üretimi ve tüketimindeki artışı azaltmak
- plastiğin yerine kağıt ya da tabiatta çözülebilen unsurlar kullanmak
- eserler ve paketlerini geri dönüşüme girebilecek halde tasarlamak
- orta ve düşük gelir kümelerindeki ülkelerde atık toplamayı hızlandırmak ve resmi yolların dışında atık toplama ve geri dönüşümü teşvik etmek
- plastik atıkların, geri dönüştürülmesi ekonomik olmayan yüzde 23’ünün bir orta tahlil olarak toplanabileceği yerler inşa etmek
- plastik atık ihracını azaltmak
Lakin Dr Velis makul bütün tedbirler alınsa bile, önümüzdeki yirmi yıl içinde, yeniden modellemeye nazaran tabiata en az 710 milyon ton ekstra plastik atık bırakılacak.
Hasebiyle sorunu tümden çözecek mucizevi bir plan yok. Lakin bu araştırma ekseriyetle göz arkası edilen bir sıkıntıyı öne çıkardı: Güney Yarımküre’de tahminen 2 milyar insan, gerçek düzgün atık sürece ve geri dönüşüm imkanlarından mahrum yaşıyor.
Geri dönüşümün isimsiz kahramanları: Çöp toplayıcılar
Dr Velis “Bu beşerler çöplerini bir yere atmaya mecbur. Yakmak ya da bir yere boşaltmaktan öbür hiç bir seçenekleri yok” diyor.
Ve global seviyede plastik atıkların azaltılmasında çok büyük bir rol oynamalarına karşın tahminen 11 milyon gayri resmi çöp toplayıcı, ekseriyetle en temel haklarından, inançlı çalışma şartlarından mahrum bir formda çalışmaya devam ediyor.
Dr Velis, “Çöp toplayıcılar geri dönüşümün isimsiz kahramanlarıdır. Onlar olmasaydı sularımıza karışan plastik ölçüsü bugünkünden çok daha büyük olacaktı” diyor ve çöp toplayıcıların desteklenmesi ve daha inançlı çalışma şartlarına kavuşturulmasının atık probleminin tahlilinde hayati bir rol oynayabileceğini vurguluyor.
Manchester Üniversitesi’nden Dr Ian Kane, bu yakınlarda deniz yataklarındaki mikro-plastik ölçüsünü hesaplayan bir bilim insanları kümesinden. Ortaya çıkan görünümün dehşet verici olduğunu söylüyor:
“Çalışmanın muharrirleri bilgiler ve tahlille ilgili büyük belirsizlikler olduğunu kabul ediyorlar ancak tam sayılar ne olursa olsun artan global talebe yanıt vermek için plastik üretiminin süratle artması etraf için korkutucu sonuçlar yaratıyor.”
Tekrar Manchester Üniversitesi’nden Profesör Jamie Woodward ise koronavirüs salgınıyla ortaya çıkan ironik bir duruma dikkat çekiyor:
“Plastik bu süreçte salgınla gayretin cephesinde çalışanları muhafazaya yaradı. Lakin kullanılan dev ölçüdeki gözetici materyalin atık tesiri önümüzdeki on yıl içinde dehşetli olabilir.”
Profesör Woodward bu durumla iklim değişikliği ortasında da paralellikler çizilebileceğini insanlığın artık eskisi üzere devam edemeyeceğini söylüyor “Davranışlarımızı radikal bir formda değiştirmemiz gerekiyor” diyor.
