Doç. Dr. Kaasım Fatih Yavuz, pandemi devrinde çocukların konutta teknoloji eserleriyle geçirdikleri vaktin uzamasının hayli doğal ve olağan bir durum olduğunu söyleyen Yavuz, “Fakat elbette, burada teknoloji eserleri ile olan bağın biçimi ve niteliği belirleyici bir öge olacaktır. Burayı biraz daha açacak olursak, çocukların teknolojiyle ve teknoloji eserleri ile bağlantısının hangi emelle, ne biçimde, kimlerle, ne sıklıkta ve ne kadar müddetle olduğu kıymetlidir. Örneğin, can meşakkati, dert, endişe, çaresizlik vb. hislerden kurtulmak için oynanan bilgisayar oyunu ile, heyecanlı ve eğlenceli vakit geçirmek için oynanan oyun ortasındaki tesirlerde elbette kısa ve uzun vadede farklılık olacaktır. Hem çocukların ve hem de erişkinlerin bu olumsuz içsel tecrübelerle başa çıkmayı öğrenmeleri değerlidir. Zira olumsuz hislerden kurtulmak ya da kaçmak için yapılan her şeyin rahatlatıcı tesiri, oyun ekranının kapatılması kadar kısa sürecektir.” diye konuştu.
“Oyunlara fazla vakit harcamak başka alanlarda işlerin pek de yolunda gitmediğinin göstergesi olabilir”
Oyunların makul bir denetim süreci içerisinde oynatılması gerektiğine dikkati çeken Yavuz, şunları söyledi:
“Tüm bunların yanı sıra, oyunların çocukların yaşlarına ve gelişim seviyelerine uygun seçilmesi, belli bir vakit diliminde muhakkak bir mühlet hududu içinde kullanılması ve kesinlikle muhakkak müddetlerle de olsa çocuklar oyun oynarken ebeveynlerin de onlara eşlik etmesi, teknolojinin şuurlu ve inançlı kullanılması açısından hayli tesirli olacaktır. Şayet bu şartlar sağlanırsa, oyunlar ebeveynlerin çocukları ile bağında günümüzde epey tanınan olan ‘kaliteli vakit geçirme’ emeline dahi katkı sağlayacaktır.
Örneğin, oyun içerisinde güçlü bir durum karşısında ebeveyni ile ekip olan bir çocuğun, o mühlet boyunca takviye almak, paylaşmak, eğlenmek, bir arada olmak üzere birçok pahalı tecrübeyi de deneyimlemesi mümkün olabilir. Yeniden de bilhassa ebeveynler için şunu tekrar vurgulamakta yarar olacaktır: Çocukların bilgisayar oyunlarına uzun mühletler vakit harcaması, kendilerine olumlu deneyimler yaşatacak başka alanlarda işlerin pek de yolunda gitmediğinin göstergesi olabilir. Münasebetiyle probleme yalnızca bilgisayar oyununun çok oynanması olarak bakmak, sorunun sırf yarısını teşhis etmek olacaktır.”
“Video kaydına alınan saldırgan bir modeli izleyen çocukların bu davranışı benimsedikleri gözlemlenmiştir”
Şiddetin de tıpkı öbür davranışlar üzere öğrenilen bir davranış olduğunu belirten Yavuz, “Sosyal öğrenme teorisinin esas kavramlardan biri model alarak öğrenmedir. Bu da kişinin başkalarının davranışlarından müşahede yaparak öğrenmesi demektir. Kuramın geliştiricisi Albert Bandura meşhur Bobo Doll deneyi ile saldırganlığın toplumsal öğrenmeyle ilgili olduğuna dair deliller bulmuştur. Bu deneyde, görüntü kaydına alınan saldırgan bir modeli izleyen çocukların bu davranışı benimsedikleri ve taklit ettikleri, saldırgan modele maruz kalmayan çocukların ise daha az saldırgan davranışlar sergiledikleri gözlemlenmiştir.” diye konuştu.
Oyun ve televizyonlardaki şiddetin olumsuz tesirleri var
Saldırganlığın gözleme dayalı olarak öğrenilmesinin akabinde araştırmacıların çalışmalarını şiddet içerikli televizyon ve görüntü oyunlarına da yönlendirdiklerini anlatan Yavuz, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Video oyunları yansıttıkları gerçekçi simülasyonlar ile bilhassa çocuk ve ergenler ortasında kullanım bakımından birinci sıralarda yer almaktadır. Bu gerçekçi simülasyonlar şiddet üzere ahlaki kurallara karşıt temaları da barındırdığından beşerler üzerinde olumsuz tesir yaratıp yaratmayacağı sorularına daha fazla yoğunlaşılmıştır. Medya-şiddet bağını inceleyen 51 bin iştirakçi ile gerçekleştirilen 280 çalışmanın tahlilini yapan bir çalışma göstermiştir ki; şiddet içerikli programlara gerek televizyondaki üzere pasif tüketici olarak, gerek görüntü oyunları üzere faal tüketici olarak maruz kalmanın artmasının çocuklarda ve gençlerde saldırganlık, içe kapanma, dış dünyaya karşı düşmanca hisler besleme üzere geniş bir yelpazeye yayılan olumsuz tesirlere sebep olabilmektedir. Çeşitli ülkelerde yapılan misal çalışmalar da sonuçlardaki tutarlılığı göstermiştir.”
Bununla yanında hata içerikli oyunlar oynamanın bir şahısta tek başına şiddet ve hata eğilimli davranışlar ortaya çıkaramayacağını vurgulayan Yavuz, “Bu kademede asıl hami ve belirleyici olan; çocuğun bu oyunlar dışında sağlıklı toplumsal bağlara sahip olması, spor, sanat, hobi vb. öteki ilgi alanlarının da bulunmasıdır. Bu yelpazede bir hayat şekli bulunan bir çocuk üzerinde cürüm ve şiddet içerikli oyunların bariz bir tesirinin bulunması epey güçtür.” dedi.
