Resmi ismi Sars-Cov-2 olan ve dünya umumunda büyük darbe vurmayan virüs mutasyon geçiriyor.
Lakin bilim kişileri, binlerce mutasyon ya da virüsün genetik materyalinde değişiklik belirlerken, şu ana dek yalnızca birinin bir olasılıkla virüsün davranışını değiştirebileceği belirtiliyor.
Burada hayati sorular; bu virüsü kişilerde daha bulaşıcı ya da ölümcül bir hale getirebilir mi ve bu gelecekte bulunacabilecek bir aşının muvaffakiyetini tehdit edebilir mi?
Aslında koronavirüs, grip üzere virüslere kıyasla çok yavaş değişiyor. Nüfustaki görece düşük seviyelerde bağışıklık, aşı ve çok aktif bir tedavi olmaması nedeniyle, virüsün üzerinde kendini adapte etme baskısı yok.
Şu anki haliye esasen dolaşımda kalabiliyor.
Wuhan’da başlayan salgından bir vade sonra, muhtemelen İtalya’da virüsün hücrelerimize girmek için kullandığı “dikenlerini” oluşturan proteinde görülen ve D614G ismi verilen kayda kıymet bir mutasyon görüldü. Artık dünyadaki virüs numunelerinin yüzde 97’sinde kelam konusu.
Evrimsel avantaj
Burada soru, bu mutasyonun ağır görülmesinin, virüse bir avantaj sağayıp sağlamadığı.
Virüslerin o denli büyük planları yok. Mütemadi mutasyon geçirirler ve birtakım değişiklikler üremelerine yardımcı olurken, kimileri handikaplar. Oburlarının ise rastgele bir tesiri olmaz. UCL’den Dr. Lucy van Dormp “Virüsün kendini kopyalamasının bir yan ürünü” diyor.
Ortaya çıkan bu mutasyonun yaygın görülmesinin nedeni, salgının başlangıcında ortaya çıkıp, yayılması olabilir.
Dr van Dorp ve ekibine nazaran yaygın görülmesinin nedeni büyük ihtimalle bu. Fakat bu görüş giderek daha tartışmalı bir ha alıyor.
Virologların değerli bir kısmı, Sheffield Üniversitesi’nden Dr.Thushan da Silva üzere, virüsün bu versiyonunun, bir evvelki haline kıyasla evrimsel bir avantajı bulunduğunu söylemek için erken olduğu görüşünde.
Da Silva, “daha bulaşıcı” olduğunu söyleyebilmek için çok erken olduğunu, ama “etkisiz olmadığı” konusunda de emin olduğunu söylüyor.
Florida’daki Scripps Üniversitesi’nden Profesörler Hyeryun Choe ve Michael Farzan, laboratuvar koşullarında, mutasyona uğramış virüsün, uğramamışlara kıyasla insan hücrelerine girmekte daha uygun olduğunu belirtiyor.
Diken proteinindeki değişiklikler, virüsün hücreye daha düzgün yapışıp, daha güzel ve aktif faaliyet göstermesini sağladığını vurguluyorlar.
Lakin çizgiyi de tam buraya çekiyorlar.
Prof Farzan, bu virüslerdeki diken proteinlerinde “daha büyük bulaşıcılıkla koordinasyonlu bir değişiklik görüldüğünü” lakin bunun kanıtlanmadığını vurguluyor.
Laboratuvar sonuçları
New York Üniversitesi’ndeki Gen Teknoloji Merkezi’nde gen değiştirme teknolojisi Crispr üzerinde çalışan Prof. Neville Sanjana, bir adım daha öteye gitti.
Ekibi virüsteki protein dikenindeki mutasyonu gerçekleştirdi ve insan dokusu hücrelerinde, Wuhan salgınında görülen virüsle kıyasladı. Sanjana, en azından laboratuvar ortamında mutasyona uğramış virüsün, özgün virüse kıyasla daha bulaşıcı olduğuna inanıyor.
Lakin Dr. van Dorp bunun gerçek hastalara bulaşma konusunda ne kadar manalı olacağının net olmadığını vurgulayor.
Prof. Farzan ise kayda kıymet biyolojik farklılıkların, mutasyona uğramış hücrelerin yayılmakta daha başarılı olduğu görüşünü desteklediğini vurguluyor.
Laboratuvar ortamı dışında, bu mutasyonun kişilerde daha bulaşıcı olduğunu gösteren, direkt olmayan kanıtlar var. İki çalışma, mutasyona uğramış virüsü kapan hastalardaki virüs yükünün daha fazla olduğu sonucuna vardı. Bu da daha bulaşıcı olduklarını gösteriyor olabilir.
Fakat bu virüsü kapanların illeti daha ağır geçirdiği ya da hastanede daha uzun kaldıklarına yönelik bir kanıt bulamadılar.
Umum olarak, virüsün daha bulaşıcı olması daha ölümcül olduğu manasına gelmiyor. Aslında bunun tam zıddı gerçek. Koronavirüsün illeti daha hafif ya da ağır geçirtecek formda mutasyona uğradığı tarafında bir kanıt yok.
Üsteli, virüs yükü de virüsün yalnızca bir insana nasıl geçtiğine işaret eden bir gösterge. Başkalarına bulaşmada ne kadar aktif olduğunu açıklamıyor.
Mutasyon, salgının kendisi oldu
Nüfusa bir bütün olarak bakıldığında, virüsün daha bulaşıcı ya da daha az bulaşıcı olduğunu gözlemlemek güçlükle. Salgının güzergahı, karantina üzere müdahalelerle büyük değişikliğe uğratıldı.
Lakin bilirkişiler, mutasyona uğramış virüsün Çin de dahil olmak üzere, her bölgede daha hakim üzere göründüğünü ve orjinal versiyona nazaran kişiden kişiye geçişte daha güzel olduğunu belirtiyor. Her iki versiyonun da dolaşımda olduğu mahallerde, mutasyona uğramış hali hakim oldu.
Aslında D614G versiyonu artık o kadar yaygın ki, salgının kendisi oldu.
Geliştirilen aşıların birçok, dikenin öteki bir yerine odaklanıyor ve bu mutasyonun şu anda aşı çalışmalarına bir tesiri olmaması bekleniyor. Yeni virüsün antikorlara karşı hassas olduğu istikametinde kimi kanıtlar da var.
