Çocukluk çağında en sık görülen kanser tipi olan Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL) hastalığının tedavisinde kullanılan ve yurt dışından ithal edilen ilacın etken unsuru asparaginaz enziminin Türkiye’de üretilmesi için çalışmalara başlandı.
Gebze Teknik Üniversitesi (GTÜ) bünyesinde faaliyet gösteren Binay Enzim Tanıma Merkezi Laboratuvarlarında (BERC), kimya, ilaç, deri, kağıt, besin, dokuma üzere dallarda yaygın olarak kullanılan ve yurt dışından temin edilen enzimlerin yerli olarak elde edilmesi için bilimsel araştırmalar yapılıyor.
Daha evvel ithal edilen pek çok enzimi sanayinin hizmetine sunan laboratuvar çalışanları, ALL hastalığının tedavisinde kullanılan ve yurt dışından ithal edilen ilacın etken hususu asparaginaz enziminin Türkiye’de üretilmesi için harekete geçti.
Bilim ve Teknolojide Avrupa İşbirliği (COST) Programı kapsamında TÜBİTAK tarafından dayanak almaya hak kazanan milletlerarası projeyle kelam konusu ilacın 3 yıl içerisinde üretilerek piyasaya sürülmesi hedefleniyor.
“Daha evvel ürettiğimiz birçok enzimi sanayinin hizmetine sunduk”
GTÜ Biyomühendislik Kısım Lideri Doç. Dr. Barış Binay, AA muhabirine, üniversite çatısı altında faaliyet gösteren enzim tanıma laboratuvarında enzimlerin klonlanmasından modellenmesine ve üretime kadar birçok çalışmayı bütüncül olarak gerçekleştirdiklerini söyledi.
Laboratuvarda daha evvel ürettikleri birçok enzimi sanayinin hizmetine sunduklarını belirten Binay, son olarak ALL hastalığının tedavisinde kullanılan asparaginaz enziminin üretilmesi için hazırladıkları projenin COST programı kapsamında TÜBİTAK tarafından takviye almaya hak kazandığını kaydetti.
Binay, çok farklı periyotlardan geçen ilaç kesiminde bilhassa 1970’lerde geliştirilen rekombinant DNA teknolojisiyle biyoteknolojik ilaca kayma olduğuna dikkati çekerek, biyoteknolojik ilaçların etrafla barışık süreçlerde yüksek saflıkta elde edildiğini tabir etti.
“Bu ilaçların ülkemize maliyeti epeyce yüksek”
Bilhassa kanser üzere birtakım özel hastalık kümelerinde tasarlanan ilaçların DNA’nın çoğalmasını durdurarak hücrenin büyümesini engellediğini anlatan Binay, “Burada enzimler tam da bu türlü bir ilacı karşılar hale geliyor. Enzimler, ilaç etken unsurunu düşük maliyetle ve etrafla barışık proseslerde üretmek istediğiniz vakit tahlil sunabilmektedir.” diye konuştu.
Doç. Dr. Binay, kimi enzimlerin direkt hücrede ilaç etken unsuru olarak kullanıldığını vurgulayarak, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Ülkemizde enzim bazlı olarak tabir edilen değerli ilaçlardan 8’inin yurt dışından tedarik edilmek suretiyle tıbbın hizmetine sunulduğunu görüyoruz. Birçok enzim bazlı ilaç ithal edilmekte ancak bunlardan 8’i ön plana çıkmakta. Bunların öne çıkması, az görülen hastalıklarda kullanılıyor olmasından kaynaklanıyor. Bundan ötürü da bu ilaçların ülkemize maliyeti epey yüksek. Bunlardan biri de asparaginaz etken unsurlu olan, ekseriyetle Japonya, Kanada ve 2 Avrupa ülkesinden tedarik edilen ilaç.”
Üzerinde çalıştıkları projede asparaginaz enzimine odaklandıklarını anlatan Binay, “Bu enzim çocuklarda görülen ve ALL olarak bilinen akut lenfoblastik lösemi tedavisinde kullanılıyor. ALL tedavisinde kullanılan bu ilacın hem Sıhhat Bakanlığına hem de hasta yakınlarına çok yüksek maliyetleri olmaktadır. Biz buradan hareketle bu enzimi laboratuvarımızda üretilmek için harekete geçtik.” tabirlerini kullandı.
“Prototipi 3 yılın sonunda firmaya teslim etmeyi planlıyoruz”
Binay, Yunanistan ve Finlandiya ortaklı çalışmalar sonucunda enzim elde edildikten sonra ilaç formuna taşınması ve ticarileşmesi noktasında Türkiye’deki bir ilaç firmasıyla iş birliklerinin olacağını aktararak, “Son evrede biyoproseste optimize ettiğimiz enzimi bu ilaç firmasına teslim etmeyi ve piyasaya sürülmesini hedefliyoruz.” diye belirtti.
Projenin mühletinin 3 yıl olduğu bilgisini veren Binay, “Bu müddette çok sayıda asparaginaz enzimini tabiattaki organizmalardan alıp klonlayacağız. Elimizde çok fazla asparaginaz enzimi olacak. Bunlar içerisinde seçeceğimiz uygun asparaginaz adayını enzim mühendisliği teknikleriyle bilgisayar ortamında modelleyip daha sonra piyasadakilerden çok daha işlevsel ve kararlı olan bir enzim elde edeceğiz. 3 yıllık müddetin sonunda üreteceğimiz prototipi iş birliği yaptığımız ilaç firmasına teslim edeceğiz.” diye konuştu.
Doç. Dr. Binay, bu ilaçların ünite maliyetlerinin 800 avrodan başlayıp 8 bin avroya kadar çıktığına işaret ederek, “Yaptığımız hesaplamalara nazaran yerli olarak üreteceğimiz ilacın maliyetini sekizde teğe kadar indireceğimizi öngörüyoruz.” dedi.
