Çin’in Wuhan kentinde 20 Ocak 2020’de ortaya çıkan ve tüm dünyaya yayılan koronavirüs nedeniyle binlerce mevt gerçekleşti.
Covid-19’un birinci ortaya çıktığı günlerde, New York’ta yaşayan 43 yaşındaki genetik bilimci Sharon Moalem, Twitter hesabından bir bildiri paylaştı; “Yeni keşfedilen Wuhan Akut Teneffüs Sendromu’na (WARS) neden erkekler daha fazla yakalanacak?”
Erkeklerde Koronavirüs Kaynaklı Vefatlar Daha Fazla
BBC’nin haberine nazaran, ender genetik hastalıklar üzerine 20 yıldır araştırmalar gerçekleştiren Kanadalı bilim insanı Moalem’in öngörüsü gerçek çıktı. Küresel Health 50/50 datalarına nazaran, dünya genelinde pek çok ülkede, koronavirüs nedeniyle hayatını kaybeden erkeklerin sayısı, bayanlardan daha fazla.
Ülke Ülke Koronavirüs Kaynaklı Erkek Vefatları
30 Kasım verilerine nazaran, Bangladeş, Yemen, Malavi, Tayland, Nijerya, Pakistan ve Afganistan’da ölenlerin dörtte üçünden fazlası erkek hastalar oldu. Türkiye, Sırbistan, Kırgızistan ve Hong Kong’da ise bu oran yüzde 62 civarında.
Covid-19’dan en fazla ölümlerin olduğu Hindistan ve Meksika’da bu oran yüzde 64, Brezilya’da yüzde 58, ABD’de ise yüzde 54.
Datalara nazaran, erkeklerin ve bayanların hastalığa yakalanma oranı ise tıpkı. Peki neden erkeklerde koronavirüs nedenli vefat oranı daha yüksek? Bayanlar nasıl bu hastalığa daha fazla dayanabiliyor?
Bayanlar Erkeklere Nazaran Doğuştan Dirençli
Hayatta kalma oranının cinsiyete nazaran farklılıkları erken yaşlarda başlıyor. Araştırmalara nazaran dünya genelinde 100 kız çocuğuna karşı 105 erkek çocuk doğuyor ancak kız çocuklarının hayatta kalma oranı daha yüksek oluyor.
Yetişkinlik periyodunda ise tıpkı yaştaki nüfusun yarıdan fazlasını bayanlar oluşturuyor.
Bayanların Yaşama Müddeti De Daha Uzun
Öte yandan bayanların ortalama yaşama mühleti de erkeklerden 6-8 yıl daha fazla. 100 yaşına ulaşan her bir erkeğe karşı dört bayan bu yaşa ulaşabiliyor.
Covid-19’un Brezilya iktisadı ve nüfusu üzerindeki tesirlerini inceleyen nüfus bilimcisi Jose Eustaquio Diniz Alves’e nazaran, “Kadınların hayatta kalma oranı sürekli uzun vadede daha yüksek olmuştur. Covid-19 da bunu doğruluyor.”
Daha Evvelki Salgınlarda da Benzer Tablo
Bayanların, hastalıklara karşı dirençli ve güçlü bir bağışıklık sistemine sahip olduğu, hatta birtakım kanser tiplerine karşı da daha az risk taşıdıkları biliniyor.
2003’te yaşanan SARS salgını sırasında Hong Kong’da hayatını kaybeden 299 bireyden yüzde 57’si erkekti. Tıpkı halde 1918’de yaşanan İspanyol gribi salgınında da erkekler daha fazla etkilenenler olmuştu.
Hayat Biçimi ve Davranışların da Tesiri Var
Genetik Bilimci Sharon Moalem’in teorisine nazaran, bayanlar hayatta kalma bakımından daha güçlü. Hatta bu tezini “Kadınların Genetik Üstünlüğü Üzerine” kitabında da ayrıntılı olarak anlatıyor. Bayanların biyolojik olarak erkeklerden daha güçlü olduğunu gösteren dataların yanı sıra, davranış ve ömür stili tercihleri de bu sonuçlarda rol oyuyor.
Bayanlar, genel olarak daha sistemli doktora gidiyor, daha az sigara içiyor, daha sık el yıkıyor. Erkekler ise tipik olarak daha riskli davranışlar gösteriyor ve hastalıklara karşı vaktinde müdahalede bulunmuyor.
Dr. Moalem, Nisan ayında New York Times gazetesine yazdığı bir makalede şu sözlere yer veriyor: “Bu açıklamalarda göz arkası edilen şey, koronavirüsün erkekler üzerindeki orantısız tesiri olağandışı değil. Hayatta kalma bakımından erkekler daha zayıf.”
Dr. Moalem bunun nedenini ise genlerin işleyişine bağlıyor.
Genlerin İşleyişi ve X Koromozomu
“İnsanların her hücresi olağanda 23 çift olmak üzere toplam 46 kromozomdan oluşuyor. Bunların 22 çifti bayan ve erkekte tıpkı. 23. çiftteki farklı kromozom cinsiyeti belirliyor. Bunlar bayanlarda iki X kromozomu iken, erkeklerde X ve Y kromozomu olarak ayrışıyor.
X kromozomu Y kromozomundan yapısal olarak daha büyük ve daha karmaşık. Hücre işlevi açısından gerekli proteinleri üreten uzun genetik unsur dizilimine sahip yaklaşık 1150 gen içeriyor.
Y kromozomunda ise 60-70 gen bulunuyor. Lakin iki adet X kromozomunun olması bayanların iki kat daha fazla X irtibatlı protein ürettiği manasına gelmiyor.
Dişi hücrelerinde, X kromozomlarından yalnızca birisi faal hale geliyor. İkinci kopya ise rastgele “inaktive” edilerek etkisizleştiriliyor. Her hücre birebir X kromozomunu devre dışı bırakmıyor ve bu durum bayanlara avantaj sağlıyor.
Bir erkeğin X kromozomunda hastalığa yol açan bir gen varsa, bu hastalığın ortaya çıkma ihtimali daha yüksektir.
Bayanda ise birebir hastalığın olması halinde, sağlıklı X kopyasına sahip olan hücreler, genlerin gerçek halde söz edilmesini sağlayacaktır. Bayanlarda da bu hastalık ortaya çıkmakla birlikte, daha hafif geçirme olasılıkları yüksek olacaktır.”
Başka Faktörler
- Kız bebeklerin akciğerleri daha erkenden olgunlaştığı için yenidoğan ağır bakım ünitelerinde hayatta kalma oranları daha yüksek.
- Yüksek düzeydeki erkeklik hormonu testesteron, riskli davranışlar ve grip aşısı olduktan sonra bağışıklık sisteminin daha zayıf bir reaksiyon vermesiyle ilişkilendirildi.
- Kadınlık hormonu östrojenin, anti-inflamatuvar özellikleri var ve bağışıklık sisteminin gösterdiği reaksiyonları güçlendiriyor.
- Anjiotensin-dönüştürücü enzim 2, ya da ACE2 enzimi, koronavirüse bir giriş bedene giriş noktası sağlıyor ve X kromozomunda yer alıyor.
- Korona neden erkekleri “seviyor?”
- COVID-19 diş de mi döküyor?
- Bill Gates’ten müthiş tahmin!
