Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin (KOBİ) ülke ekonomisindeki hissesine dikkat çekmek ve KOBİ’lere ait bilgilerin tek bir bülten altında derleyerek erişilmesini kolaylaştırmak gayesiyle hazırlanan “Türkiye’nin KOBİ’leri Bülteni” Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) tarafından yayımlandı.
Bültende KOBİ’lerde teşebbüs sayıları, istihdam, işçi maliyeti, ciro, satın alışlar, üretim kıymeti, faktör maliyetiyle katma bedel, dış ticaret istatistikleri, nakdi kredi meblağı ile bilişim teknolojileri kullanımı bilgileri yer aldı.
Bahis hakkında açıklama yapan TOBB Lideri M. Rifat Hisarcıklıoğlu, KOBİ’lerin Türkiye iktisadının bel kemiğini oluşturduğunu, büyümenin motoru, istihdamın itici gücü, ekonomik ve toplumsal kalkınmanın temel taşı olduğunu söz etti. Hisarcıklıoğlu, 2020 yılının sonuna yaklaşırken, 2019 yılı bilgilerinin son halinin verildiğini ve bu datalardan yola çıkarak “Türkiye’nin KOBİ’leri Bülteni”ni yayımladıklarını belirtti.
Hisarcıklıoğlu, KOBİ’lerin Türkiye iktisadında bu kadar kıymetli bir hisseye sahip olması sebebiyle iktisat siyasetlerinin KOBİ’leri önceleyerek hayata geçirilmesi gerektiğini söyledi.
Türkiye’deki tüm işletmelerin % 99,8’i KOBİ
Türkiye’nin KOBİ’leri Bülteni’ne nazaran KOBİ’ler toplam teşebbüslerin % 99,8’ini oluştururken, KOBİ ölçeğinde teşebbüs sayısı 2019 yılında bir evvelki yıla nazaran % 2,2 artış gösterdi. 2019 yılında Türkiye’deki işletmelerin 8,9 trilyon TL yıllık cirosunun % 65,5’i KOBİ’ler tarafından gerçekleştirildi. KOBİ’lerin cirosunda 2018 yılına nazaran % 14,5 oranında artış olduğu görülüyor.
2019 yılında KOBİ’ler toplam istihdamın % 73,8’ini oluşturuyor. 2019 yılında ihracatın yüzde 56,3’ü KOBİ’ler tarafından gerçekleştirilirken, KOBİ’lerde toplam ihracat pahası 101,8 milyar dolar oldu.
KOBİ, 250 bireyden az çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosu 125 milyon lirayı aşmayan ve yönetmelikte mikro işletme, küçük işletme ve orta büyüklükteki işletme olarak sınıflandırılan ekonomik ünitelerdir.
KOBİ’lerin sınıflandırılması;
Mikro işletme: 10 şahıstan az çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı yahut mali bilançosundan biri 3 milyon lirayı aşmayan işletmelerdir.
Küçük işletme: 50 bireyden az çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı yahut mali bilançosundan biri 25 milyon lirayı aşmayan işletmelerdir.
Orta büyüklükteki işletme: 250 bireyden az çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı yahut mali bilançosundan biri 125 milyon lirayı aşmayan işletmelerdir.
Bülten içerisinde; 1-9 çalışanı olan şirketler mikro, 10-49 çalışanı olan şirketler küçük, 50-249 çalışını olan şirketler orta ve 250+ çalışanı olan şirketler büyük ölçekli şirket olarak bedellendirilmektedir.
Türkiye’deki teşebbüslerin tamamına yakınını KOBİ’ler oluşturuyor
Türkiye genelinde 2019 yılında toplam teşebbüs sayısı 3 milyon 228 bin olurken, KOBİ’lerde teşebbüs sayısı 3 milyon 223 bin olmuştur. KOBİ’ler toplam teşebbüslerin %99,8’ini oluşturmaktadır. Türkiye genelinde ve KOBİ ölçeğinde teşebbüs sayısı 2018 yılına nazaran %2,2 artış göstermiştir.
Kaynak: Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri, TÜİK
KOBİ’lerde teşebbüsler kesimlere nazaran incelendiğinde, aktif olan teşebbüslerin en çok “toptan ve perakende ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin tamiri” dalında faaliyet gösterdiği görülmektedir. 2019 yılında dal Türkiye’deki KOBİ teşebbüslerinin %36,3’ünü oluştururken, geçen yıla nazaran kesimin hissesi %2,5 artmıştır.
KOBİ’lerde İstihdam Geçen Yıla Nazaran Azaldı
KOBİ’lerde istihdam 2019 yılında bir evvelki yıla nazaran %13,3 azalarak 11 milyon 548 bine gerilemiştir. Türkiye genelinde istihdam ise birebir devirde %3,1 azalarak 15 milyon 657 bin kişi olarak gerçekleşmiştir. 2019 yılında KOBİ’ler toplam istihdamın %73,8’ini oluşturmuştur.
KOBİ’lerde istihdamın en yüksek olduğu bölüm “toptan ve perakende ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı” bölümüdür. 2019 yılında KOBİ’lerin bölümdeki istihdam hissesinin %27,5 olduğu görülmektedir. Dalda çalışan sayısı ise geçen yıla nazaran %7 azalmıştır. Toptan ve perakende ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin tamiratı dalını; %23,1 ile imalat, %10,5 ile inşaat bölümleri takip etmiştir.
İşçi Maliyeti, KOBİ’lerde Geçen Yıla Nazaran Arttı
Türkiye genelinde 2019 yılında işçi maliyeti 697 milyar TL olurken, KOBİ’lerin işçi maliyeti 385 milyar TL olmuştur. KOBİ’lerde işçi maliyeti 2018 yılına nazaran %16,5 oranında artış göstermiştir.
KOBİ’lerde işçi maliyeti dallara nazaran incelendiğinde, “imalat” ve “toptan ve perakende ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı” kesimleri işçi maliyetlerinin en yüksek olduğu dallar olarak öne çıkmaktadır.
KOBİ’lerin cirosu geçen yıla nazaran yüzde 14,5 arttı
2019 yılında Türkiye’deki işletmelerin yıllık cirosu 8.941 milyar TL olurken, toplam cironun yüzde 64,5’ini oluşturan KOBİ’lerin toplam yıllık cirosu 5.766 milyar TL olmuştur. KOBİ’lerde 2019 yılı cirosu bir evvelki yıla nazaran %14,5 oranında artarken Türkiye geneli işletmelerin yıllık cirosu %14,3 artmıştır.
KOBİ’lerin toplam cirosu içerisindeki en yüksek hissesi %53,6 ile “toptan ve perakende ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı” dalı oluşturmaktadır. Kesimin yıllık toplam cirosu 2018 yılına nazaran %17,9 artmıştır. Dalı, 1.088 milyar TL ciroyla imalat kesimi takip etmiştir. İmalat kesiminde faaliyet gösteren KOBİ’lerin toplam cirosu geçen yıla nazaran %12,5 artmıştır.
Mal ve hizmetlerin toplam satın alışları üretim sürecindeki tüketim yahut yine satış için yıllık satın alınan tüm mal ve hizmetlerin bedelini söz etmektedir. Türkiye genelinde mal ve hizmetlerin toplam satın alışları 2019 yılında bir evvelki yıla nazaran %12,7 artarak 7.849 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. KOBİ’lerde mal ve hizmetlerin toplam satın alışları tıpkı devirde %12,9 artarak 5.23o milyar TL’ye yükselmiştir.
KOBİ’lerde mal ve hizmetlerin toplam satın alışları dallara nazaran incelendiğinde, satın alışların en fazla “toptan ve perakende ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı” bölümünde olduğu görülmektedir. 2019 yılında kesimin mal ve hizmet satın alışlarının Türkiye’deki toplam satın alışları içerisindeki hissesi %57,6 olarak gerçekleşmiştir.
2019 yılında Türkiye’de faaliyet gösteren firmaların toplam üretim kıymeti 5.306 milyar TL olurken, KOBİ ölçeğindeki firmaların toplam üretim kıymeti 2.921 milyar TL olmuştur. KOBİ’ler, Türkiye geneli toplam üretim pahasının %55,1’ini oluşturmaktadır. Türkiye genelinde üretim bedeli 2018 yılına nazaran %12,2 artarken, KOBİ’lerin üretim pahası birebir devirde %9,9 artış göstermiştir.
KOBİ’lerde teşebbüs sayısı başına düşen üretim bedeli, 2009 yılında 235 bin TL iken müspet eğilim göstererek 2019 yılında 906 bin TL düzeyine kadar yükselmiştir. Lakin Türkiye geneli teşebbüs sayısı başına düşen üretim pahası ile kıyaslandığında KOBİ ve toplam teşebbüs sayısına başına düşen üretim kıymeti ortasındaki fark son yıllarda bariz formda artmıştır.
KOBİ’lerde üretim pahası en fazla olan kesimin 993 milyar TL üretim bedeliyle “imalat” bölümü olduğu görülmektedir. İmalat kesiminde faaliyet gösteren KOBİ’lerin üretim bedeli 2018 yılına nazaran %11,4 artmıştır. İmalat bölümünü 440 milyar TL üretim kıymetiyle “toptan ve perakende ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı” dalı takip etmiştir. Bölümde yer alan KOBİ’lerin üretim bedeli geçen yıla nazaran %14,5 artış göstermiştir.
İşletmelerin sübvansiyonlar ve dolaylı vergilerdeki düzenlemelerden sonra, faaliyetlerinden elde ettikleri gayri safi geliri söz eden faktör maliyetiyle katma kıymet, Türkiye genelinde 2018 yılına nazaran %13,6 artarak 1.386 milyar TL’ye yükselirken, KOBİ’lerde geçen yıla nazaran %14,8 artarak 736 milyar TL’ye yükselmiştir.
Faktör maliyetiyle katma kıymetin bölümlere nazaran dağılımı incelendiğinde en yüksek bedelin 202,6 milyar TL ile “imalat” bölümünde olduğu görülmektedir. İmalat bölümünü 186,7 TL’lik katma kıymetle “motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin tamiratı, toptan ve perakende ticareti” kesimi takip etmektedir. Her iki bölümün faktör maliyetiyle katma pahası Türkiye’nin toplam %52,9’unu oluşturmaktadır.
İhracatta en düşük hisse orta ölçekli şirketlerin oldu
2019 yılında ihracat yapan 84 bin teşebbüsün yüzde 60,8’i mikro ölçekli, yüzde 27,1’i küçük ölçekli ve yüzde 9,5’i orta ölçekli şirketlerden oluşmaktadır.
Tablo yalnızca iş kayıtları sisteminde yer alıp dış ticaret yapan teşebbüslere ilişkin bilgileri kapsamaktadır.
2019 yılında Türkiye genelinde toplam ihracatın yüzde 43,7’sini (79 milyar $) büyük ölçekli şirketler gerçekleştirmiştir. Mikro ölçekli şirketlerin ihracat kıymeti 34,8 milyar $, küçük ölçekli şirketlerin pahası 34 milyar $ olmuştur. Orta ölçekli şirketler ise en düşük hisse ile ihracatın yüzde 18,2’sini (32,9 milyar $) gerçekleştirmiştir.
KOBİ’lerde teşebbüs sayısı başına düşen ihracat kıymeti, 2018 yılında 1 milyon 298 bin $ olurken, 2019 yılında 1 milyon 241 bin $ düzeyine gerilemiştir. Misal düşüş eğilimi Türkiye genelinde de görülmektedir.
Toplam ihracatın yüzde 56,3’ünü KOBİ’ler gerçekleştirdi
2019 yılında KOBİ’ler ihracatın yüzde 56,3’ünü gerçekleştirmişlerdir. KOBİ’lerde toplam ihracat bedeli 101,8 milyar $ olmuştur. 2018 yılından 2019 yılına KOBİ’lerin ihracattan aldığı hisse 0,6 puan artış göstermiştir. Tıpkı devirde ihracat 5 milyar $ artmıştır.
KOBİ’lerde ihracatta en büyük hisse ticaret bölümünün oldu
2019 yılında KOBİ’lerde ihracatın yüzde 64,5’i ticaret bölümünde, yüzde 31,3’ü sanayi dalında ve yüzde 4,2’si başka dallarda faaliyet gösteren firmalar tarafından yapılmıştır. Son 6 yılda ticaret dalındaki KOBİ’lerin ihracattaki hissesinde artış eğilimi görülmektedir..
2019 yılında ticaret kesiminde KOBİ’lerin toplam ihracattan aldığı hisse yüzde 91,4 ve KOBİ’lerin toplam ihracatı 65,6 milyar $ olmuştur. Son bir yılda ticaret bölümünde KOBİ’lerin ihracatı 3,4 milyar $ artmıştır.
2019 yılında sanayi kesiminde KOBİ’lerin toplam ihracattan aldığı hisse yüzde 31,1 ve KOBİ’lerin toplam ihracatı 31,9 milyar $ olmuştur. Son bir yılda sanayi kesiminde KOBİ’lerin ihracatı 1,7 milyar $ artmıştır.
İthalatta en düşük hisse mikro ölçekli şirketlerin oldu
2019 yılında ihracat yapan 70 bin teşebbüsün yüzde 57,8’i mikro ölçekli, yüzde 26,4’ü küçük ölçekli ve yüzde 11,8’i orta ölçekli şirketlerden oluşmaktadır.
Tablo yalnızca iş kayıtları sisteminde yer alıp dış ticaret yapan teşebbüslere ilişkin bilgileri kapsamaktadır.
2019 yılında Türkiye genelinde toplam ithalatın 62,3’ünü (130,9 milyar $) büyük ölçekli şirketler gerçekleştirmiştir. Orta ölçekli şirketlerin ithalat kıymeti 32,9 milyar $, küçük ölçekli şirketlerin ithalat pahası 25,4 milyar $ olmuştur. Mikro ölçekli şirketler ise en düşük hisse ile ithalatın %10,2’sini (21,4 milyar $) gerçekleştirmiştir.
Toplam ithalatın yüzde 37,7’sini KOBİ’ler gerçekleştirdi
2019 yılında KOBİ’ler ithalatın yüzde 37,7’sini gerçekleştirmişlerdir. KOBİ’lerde toplam ithalat kıymeti 79,3 milyar $ olmuştur. 2018 yılından 2019 yılına KOBİ’lerin ithalattan aldığı hisse 0,6 puan artış göstermiştir. Tıpkı periyotta ithalat 4,3 milyar $ azalmıştır.
KOBİ’lerde ithalatta en büyük hisse ticaret kesiminin oldu
2019 yılında KOBİ’lerde ithalatın yüzde 61,2’si ticaret dalında, yüzde 27,6’sı sanayi kesiminde ve yüzde 11,1’i öteki bölümlerde faaliyet gösteren firmalar tarafından yapılmıştır. Son 6 yılda sanayi kesimindeki KOBİ’lerin ithalattaki hissesinde azalış, başka sektörlerdeyse artış görülmektedir.
2019 yılında ticaret dalında KOBİ’lerin toplam ithalattan aldığı hisse yüzde 71 ve KOBİ’lerin toplam ithalatı 48,6 milyar $ olmuştur. Son bir yılda ticaret bölümünde KOBİ’lerin ithalatı 3 milyar $ azalmıştır.
2019 yılında sanayi kesiminde KOBİ’lerin toplam ithalattan aldığı hisse yüzde 19,5 ve KOBİ’lerin toplam ithalatı 21,9 milyar $ olmuştur. Son bir yılda sanayi bölümünde KOBİ’lerin ithalatı 1,7 milyar $ azalmıştır.
KOBİ’lerin toplam nakdi kredi fiyatı 615,4 milyar TL
2019 yılında orta ölçekli şirketlerin toplam nakdi kredi meblağı 242,2 milyar TL, küçük ölçekli şirketlerin nakdi kredi fiyatı 193 milyar TL ve mikro ölçekli şirketlerin toplam nakdi kredi fiyatı 180,2 milyar TL’dir. Böylece KOBİ’lerin toplam nakdi kredi meblağı 615,4 milyar TL olmuştur. Orta ölçekli şirketlerin nakdi kredi fiyatı, KOBİ niteliğindeki şirketlerin toplam nakdi kredi fiyatı içinde yüzde 39,4 ile en yüksek hisseye sahiptir.
2019 yılında mikro ölçek niteliğindeki 2,6 milyon, küçük ölçek niteliğindeki 417 bin ve orta ölçek niteliğindeki 127 bin şirket nakdi kredi kullanmıştır.
Bilişim Teknolojileri Kullanımı
2019 yılında internet erişimine sahip olan teşebbüslerin oranı küçük ölçekli işletmelerde yüzde 94,2; orta ölçekli işletmelerde yüzde 97,8’dir. Teşebbüslerin internet temas tipleri olan geniş bant irtibat, sabit geniş bant temas ve taşınabilir geniş bant temas kullanım oranları küçük ölçekli işletmeler için sırasıyla yüzde 94,1, 92,2 ve 68,7; orta ölçekli işletmelerde ise sırasıyla yüzde 98,7, 98,5 ve 77,6’dır. 2019 yılında kendi web sitesi ya da uygulaması üzerinden sipariş alan teşebbüslerin oranı küçük ölçekli işletmeler için yüzde 74,4; orta ölçekli işletmeler için yüzde 85,6’dır. Farklı teşebbüslerin satış yapabildiği online mağazalar ve pazar yerleri ile taşınabilir uygulamalar üzerinden sipariş alan teşebbüslerin oranı küçük ölçekli işletmeler için yüzde 56,6; orta ölçekli işletmeler için yüzde 52,2’dir.
