Neyin neden o denli olduğuna dair soruları daima soruyorsanız, aklınıza düşen o sorular ortasında bunlar da yer alıyor olabilir:
Yüzlerce sorunun yanıtını öğrenmeye devam ediyoruz.
İşte onlardan 12 tanesi daha:
1. Bir Rüzgar Türbini Ne Kadar Güç Üretiyor?
Rüzgar türbinleri rüzgarın suratı saatte 8 ila 50 kilometre ortasında olduğunda elektrik üretebiliyorlar. Ekseriyetle kuruldukları yerlerde, vaktin yüzde 75’inde rüzgarın suratı bu aralıkta oluyor. Ancak rüzgar sabit bir süratte esmez. Bu nedenle, rüzgar türbinlerinin ürettiği güç ölçüsü da çok değişken. Buna karşın, yapılan ölçümler gösteriyor ki; tek bir rüzgar türbini, ortalama 350 konutun bir yıllık elektrik gereksinimini karşılayabiliyor.
Kaynak
2. “Sonsuz Sayı + 1” Sürecinin Sonucu Nedir?
Matematikçilere nazaran aslında sonsuzluğun birden çok biçimi var. Bunların en kolayı, birebir vakitte en ufak sonsuz sayı olarak görülüyor. İsmi “alef-sıfır” olan sonsuz sayı, sonsuza dek sayabilmeyi temsil ediyor. Ama nispi olarak sonsuzluğun en kolay sembolü olan alef-sıfırın bile kendi içinde birçok garip özelliği var. Ona ekleyebileceğiniz yeni bir sayı ne kadar büyük olursa olsun, bu aslında sonsuz olan sayısı artık daha fazla genişletemiyor. Yani bir öteki sonsuzluk eklesek bile, sonuç yeniden evvelki kadar sonsuz.
Kaynak
3. Nanenin Tadı Nasıl Oluyor da Serin Hissettiriyor?
Bir şeyin serin yahut sıcak olduğunu algılamamızın sebebi, sinirlerimizde yarattığı elektrik sinyalleri. Beyin bu sinyalleri aldığında farklı kategorilere ayırarak “Bu çok sıcak, sakın ona dokunma!”, ya da “Bu gereğince serin” üzere yorumlar üretiyor.
Nane, etkin bileşeni olan mentol nedeniyle serinlik ve tazelik hissi vermekte. Mentol, hudut hücrelerindeki gözenekleri etkileyebiliyor ve bunun sonucunda hücredeki elektrik aktivitesi değişime uğruyor. Mentolün elektrik aktivitesini kandırarak yarattığı sinyalle, sahiden soğuk olan bir hususun algılanması sırasında üretilen sinyalin ortasında hiçbir fark yok. Münasebetiyle beyne ulaşan bildiri da soğuk bir unsur ile karşılaşıldığı istikametinde oluyor. Tüm bunların sonucunda nane yediğimizde serinlemiş hissediyoruz.
Kaynak
4. Kutup Işıkları Neden Daima Belirli Renklerde Oluyor?
Aurora denilen kutup ışıkları, Güneş’ten gelen yüklü parçacıkların, Dünya atmosferinin en üst katmanıyla temas ettiğinde oluşan çarpışma nedeniyle görülüyor. Yüksek süratli enerjik parçacıklar, Dünya atmosferine temas ettiğinde buradaki atomlar ile çarpışıyor ve çıkardıkları yüksek güçle “auroral ışıma” denilen ışıkları yaratıyorlar.
Parçacıkların çarpışmaları sonucu yaydıkları güç ve meydana çıkardıkları renkler, atomların kimyasal bileşimlerine bağlı olarak değişiyor. Her bir atomun çeşidi, kendisine mahsus bir renk deseni üretiyor. Yani kutup ışıklarındaki renk dağılımı, Dünya atmosferindeki farklı elementlerle şekillenmekte. Oksijen molekülleri yüksekliğe bağlı olarak yeşil ya da oksijen kırmızı ışıklar oluşturuyor. Mavi auroral imajlar, azot moleküllerinin bir yansıması. Moleküler oksijen ve azot, Dünya atmosferinin en yaygın bileşenleri. Münasebetiyle, auroral renkler de mavi, kırmızı ve yeşil oluyor. Atomik oksijen yüksek irtifalarda oluştuğu için, kutup ışıkları çoğunlukla yeşil üzerinde kırmızı renkler olarak görülürler.
Kaynak
5. Beyinlerimiz Protezleri Nasıl Denetim Edebiliyor?
Yeni jenerasyon protezler, beyinden alınan sinyalleri kıymetlendiriyor ve gerçek bir organ üzere çalışıyor. Bu protezlerin sırrı, mikro boyuttaki elektrotlarda yatıyor. Deri altına yahut bazen sonlara yerleştirilen elektrotlar beyin sinyallerini ölçerek değerlendiriyorlar. Beynin her bir hareket için organlarımıza gönderdiği sinyallerin bir eşi daha yok. Yani her farklı hareket, büsbütün öteki bir sinyal ile geliyor. Protezlerde bu sinyaller, kullanıcıların yanlışsız bir biçimde hareket edebilmesi için kusursuz işlenmek zorunda. Fakat bilim hâlâ protezlerin gerçek bir organdan farksız olabilmesi için yeni tahliller üretmeye devam ediyor. Bu teknoloji birinci olarak maymunlar üzerinde denenmişti. O vakitten günümüze çok büyük gelişmeler kaydedildi.
Günümüzdeki en çağdaş protezler yüzlerce sensör kullanarak, beyinden gelen sinyalleri girift bir biçimde işleyip, yanlışsız hareketleri eş vakitli olarak gerçekleştirebiliyorlar. Ama hareketler hâlâ hudutlu ve bu nedenle geliştirme uğraşları devam ediyor. Özetle şimdi gerçeğinin yerini tam olarak tutabilen bir protez yok. Tekrar de günümüz nanoteknoloji eseri mikro işlemcilerin gelişmesiyle yakın gelecekte çok daha gerçekçi hareket düzeneklerine sahip olacak protezlerin geliştirilmesi mümkün.
Kaynak
6. Atletlerin Kırdığı Rekorların Sonu Gelecek mi?
Kimi sporlarda birden çok ivmelenme devri var. Örneğin bisiklet tasarımı bisikletçilerin performansını etkiliyor. Karbon fiberin icadı, bisikletçilerin rekor üstüne rekor kırmasını sağladı. Anabolik steroidler, kimi pist sporlarında yeni rekorların sorumlusu olabilir ve suda sürtünmeyi azaltan yeni mayo kumaşları yüzücülerin bu spor kolunda yesyeni standartlar belirlemesine yardım ediyor. Fakat Olimpik sporlarda hem teknik hem de teknoloji bakımından yeniliklerin suratı giderek azalıyor olabilir. Parisli araştırmacı Geoffroy Berthelot 2008’de Olimpiyatlardaki 147 spor kısmındaki 3.000’den fazla rekoru 1896’ya kadar taramış. Rekorları vakitle karşılaştırdığında, üssel olarak azalan bir oran tespit etmiş. Araştırmacı buna “dünya rekoru ilerlemesinde görülen büyük global gerileme” ismini veriyor. Atletizm kısımlarının üçte ikisinde 1990’ların başından bu yana gerileme görülüyor ve öbür kişisel sporlarda da yavaşlama var. Berthelot “Artık ortada” diyor. Atletler tahminen de sonunda biyomekanik hudutlarına dayanıyorlar.
Kaynak
7. Balinalar Nasıl Çok Uzun Müddet Nefeslerini Tutabiliyor?
Birtakım balina cinsleri iki saat nefes almadan suyun altında kalabiliyor. Balinaların bu özelliğinin akciğerlerinin boyutuyla bağlantılı olduğu düşünülebilir. Aslında beden büyüklüklerine oranlandığında denizde yaşayan memelilerin akciğerleri, karada yaşan memelilerinkinden daha küçüktür. Deniz memelilerinin suyun altında uzun mühlet nefeslerini tutabilmelerinin temel nedeni aldıkları oksijeni uzun mühlet verimli bir formda kullanabilmeleridir.
Deniz memelilerinin teneffüs ve kalp-damar sistemleri karada yaşayan öbür göğüslü cinslerinden farklı özelliklere sahip. Örneğin deniz memelilerinde kan hacminin beden hacmine oranı, insanlardakinden yaklaşık 3-4 kat daha fazladır. Kanlarındaki hemoglobin (kandaki oksijen taşıyan protein) oranı ise insanlardakinin yaklaşık iki katıdır. Deniz memelilerinde kas dokularında oksijen depolayan protein olan miyoglobin oranı da insanlardakinden 10-20 kat fazladır. Ayrıyeten suyun altında oksijen tüketimini mümkün olduğunca azaltabilmek için balinaların kalp atım suratları azalır ve kan yalnızca kalp, beyin ve kaslar üzere gerekli organlara pompalanır.
Kaynak
8. Tellere Konan Kuşları Neden Elektrik Çarpmıyor?
Elektrik akımı direnci sevmez. Konuta dönmek için sürekli en kısa ve kolay yolu seçer. Bir su birikintisi içindeyseniz ve elektrikli bir tele dokunursanız, akım telden en kolay yol olan bedeninize girer, oradan da son derece iletken olan su birikintisine geçerek, topraktan konuta döner. Elektrik telleri üzerine konan kuşların toprakla teması yoktur. Onlar elektriğin meskenine dönmesi için bir kısa yol yaratmazlar. Elektrik onların bedeninden geçmektense, kendisine kuş bedeninden daha az direnç gösteren, iki ayakları ortasındaki teli tercih eder. Kuşlar da bu nedenle bütün bir gün uzunluğu, yüksek voltaj taşıyan, çıplak elektrik telleri üzerinde pineklerler. Şayet bu ortada kuş kazara elektrik tellerini taşıyan direğe temas ederse, elektrik akımı kuşun gövdesi ve direk yolu ile toprağa geçer ve kuş ölür. Yüksek güç sınırlarının direklerinde oturan kuşların telleri gagalama alışkanlıkları vardır. Bir vakitler Almanya’da bu halde kuş vefatları o kadar arttı ki, direkler ve takviyeler topraktan izole edilerek kuşlar vefattan kurtarıldı.
Kaynak
9. Bir Bireye Dokununca Elektrik Çarpması Neden Olur?
Statik elektrik, “durgun elektrik”, insan bedeninin yüzeyinde biriken elektrik yüküdür. Her vakit olur, fakat yün gibisi giysilerle insanın üzerindeki elektrik yükü artmaktadır, şayet bu elektrik toprağa iletilemezse (kauçuk, plastik türevi tabanlı ayakkabılar) insan üzerinde tansiyon artar, ve iletken bir hususa birinci temasta bir boşalma olur.
Tansiyon sözünün üzerinde biraz durursak, elektrikte kullanılan tansiyonla, günlük hayatta kullanılan tansiyon birbiriyle çok ilişkilidir. Gerilim de elektriksel sözle birebirdir. Yani gerilimli durumlarda insanın üzerindeki elektrik ölçüsü daha dazla olur.
Suyla temasın bütün halleri bu elektrik yükünün azalmasına neden olur, en çok da denize girilince nötrleniriz. Denize girmek ve duş yapmak bu yüzden rahatlatır insanı. Toprakta çıplak ayakla yürümek de bu elektriği alır.
Kaynak
10. Grip Virüslerine Verilen H1N1 Üzere Tuhaf İsimler Nereden Geliyor?
Gribe neden olan virüsün yüzey proteinleri olan Hemaglutinin (Hemagglutinin, H) ve Nöraminidaz (Neuraminidase, N) isimli kimyasallardan. Sayılar ise, bu yüzey proteinlerinin farklı tiplerinin keşfedilme sırasını belirtiyor. Örneğin H5N3 tipi virüsün Hemaglutinin proteini, H9N5’ten evvel keşfedilmiştir.
Bu isimlendirmenin kökenleri, Dünya Sıhhat Örgütü’nün (WHO) 1980’de sürece soktuğu isimlendirme kurallarına dayanmaktadır. Olağanda virüslerin ismi H1N1 üzere isimlendirmelerden çok daha uzundur. Kurallara nazaran ismin başına şayet virüs beşerde tespit edilmediyse, tespit edildiği hayvanın ismi; keşfedildiği coğrafik bölge; soy sınırlarının sayısı; virüsün izole edildiği yıl ve protein antijen tipi eklenmek zorundadır. Hasebiyle 2009 yılında Dünya’yı kasıp kavuran meşhur domuz gribi virüsünün ismi aslında H1N1 değil, A/Kaliforniya/04/2009(H1N1)’dir.
Kaynak
11. Uçaklar Yıldırımlardan Nasıl Korunur?
Yıldırım bir uçağa çarptığında hiç ziyan vermeyebileceği üzere önemli hasarlara da yol açabilir. Yıldırımların sebep olduğu son kaza 1988 yılında meydana geldi. Sonraki yıllarda ise yıldırımların uçaklar üzerinde tesirlerinin belirlenmesi sayesinde aktif müdafaa teknikleri geliştirildi. Yıldırımlar uçakları çoğunlukla tırmanır ya da alçalırken bir bulut içinden geçtikleri sırada çarpar. Uçaklar elektrik yüklü bölgelerden geçerken de yıldırım oluşumu tetiklenebilir.
Yıldırım çarpan bir uçak elektriksel olarak zıt yükle yüklenmiş bölgeler ortasındaki, örneğin bulut ile yer ya da bulut ile öteki bir bulut ortasındaki yük transfer çizgisinin bir modülü olur. Yıldırım birinci olarak uçağın burun ya da kanat ucu üzere sivri kısımlarına temas eder. Yıldırımın uçağa temas ettiği noktanın etrafında, havadaki moleküllerin iyonlaşması nedeniyle bir parlama görülebilir. Yıldırım sınırı boyunca hareket eden elektriksel olarak yüklü parçacıklar daha sonra uçağın iletken dış yüzeyi boyunca ilerler ve uçağın sivri olan öteki bir kısmından, örneğin kuyruktan çıkar.
Uçakların gövdeleri ekseriyetle elektrik iletkenliği yüksek olan alüminyumdan üretilir. Günümüzde ise uçakların gövdelerinde farklı özellikte materyallerin birleşiminden oluşan kompozit gereçler kullanılabiliyor. Bu gereçlerin iletkenliği ekseriyetle alüminyumdan daha düşük. Kompozit materyallerden üretilen kısımlar bu nedenle yıldırım çarpması durumunda elektriksel olarak yüklü parçacıkların uçağın dış yüzeyi boyunca meselesiz bir halde aktarılması için iletkenliği yüksek gereçlerle kaplanıyor.
Yıldırımların uçağın temas ettiği noktalarda oluşan kıvılcımlar erimeye ya da yanmaya neden olabilir. Yıldırımların uçakların gövdelerinde neden olduğu hasarlar ekseriyetle 1 mm’den daha derin değildir. Uçakların dış kaplamaları bu tip tesirlerden ziyan görmelerini engelleyecek kadar kalın materyallerden, çoğunlukla da metalden üretilir. Ayrıyeten uçak üzerinde biriken statik yükün atılması için de kanat uçlarında ve artlarında çıkıntı formunda özel kesimler (static discharger olarak isimlendirilir) kullanılır.
Kaynak
12. Mumyalar Neden Çürümez?
Mumyalama süreci, 5.000 yıl evvel bile gömülen bir vücudun mucizevi bir formda bozulmamış olarak kalmasını sağlıyor.
Mumyalama sürecinin sırrı kurutma sürecinde yatıyor. Bu da bedendeki tüm nemli oluşumların atılması ve büsbütün kuru bir hale getirilmesi demek oluyor. Aslında vücutların çürümesinin nedeni, bakterilerin nemli ortamda gelişim gösterip yayılmalarından kaynaklanıyor. Sonuçta deri ve organlarda bozulma yaşanıyor. Lakin suyun olmadığı bir ortamda bakterinin de hayatta kalması imkansız.
Eski Mısır Medeniyeti’nde ve Güney Amerika’da gerçekleştirilen mumyalama süreçleri de bu gerçeğe dayanılarak yapılıyordu. Mısırlılar, tüm organları çıkarıp, vücudu içten dışa tuzlu bir karışımla kaplıyorlardı. Ortadan 40 gün geçtiğinde, tuzlama süreci geriye kalan tüm nemi emmiş oluyordu. Farklı bir ortamda kurutulan organlar da bu sürecin tamamlanmasıyla birlikte genelde tekrar yerlerine konuluyordu. Lakin mumyaların bazen talaşla doldurulup, reçine ve ketenle sarılmış oldukları da görüldü.
Kaynak
