Ülkemizde de yaşanan salgının tesiri ile önemli bir yoğunluğun yaşandığı hastanelerdeki hasta haklarımız konusunda son derece değerli olan bilgileri sizler için derledik. Kanunlarımızla hudutları çizilen, bilgi edinme hakkı ile başlayan, tıbbi müdahale, tedavi hakkı, hasta mahremiyeti, tedavi esnasındaki yanılgılardan doğan sorumluluk mevzuları hakkındaki sorularımızı Prof Hukuk Ofisi Avukatlarından Av. Emre Avşar yanıtlandırdı.
Hasta Haklarımızdan kısaca bahsedebilir misiniz?
Hukukumuzda en çok merak edilen, bilinmesi gereken alanlardan biri de sıhhat hukuku çerçevesinde hasta haklarıdır. Vazgeçilmez haklardan olan yaşama hakkının bir tezahürü bir kapsam olarak ele alabileceğimiz, hak olarak bu hakkı sağlıklı yaşama hakkı olarak da tabir edebiliriz.
Herkesin bu hakka muhtaçlık duyduğu anlar olmakta ve bu haklardan bihaber olunması sonucu şahısların hayat koşullarını etkileyecek sonuçların doğması mümkündür. Bir hastanede yahut buna emsal sıhhat kuruluşunda hizmet alan şahsa hasta denilmektedir.
Pekala bir hastanın hakları neleri kapsamaktadır?
Öncelikli olarak hastanın bilgi edinme hakkı mevcuttur. Hasta tıbbi süreçte, kendine uygulanacak tedaviler, konulan teşhisler, tedavi sırasında olabilecek riskler ve tıbbi müdahale ile ilgili başka her şey hakkında bilgi edinme hakkına sahiptir.
Bu talebi müdahalede bulunacak sıhhat işçisinden edinme hakkına sahiptir. Bunu geniş yorumlarsak hastanın sıhhat çalışanıyla lisan farkı olsa dahi bu hakkından yararlanmak için üstün faydası gereği bir tercüman eşliğinde dahi olsa kendine bilgi verilmek zorundadır.
Bu haklarından haberdar olmayan bireyler var lakin?
Evet gerçek, kişi bazen bu haklarında bihaber olduğu için bilgi edinmek ismine soru sormaktan imtina etse dahi tıbbi müdahalede bulunan sıhhat çalışanının bilgi edinme hakkı çerçevesinde hastaya re ‘sen (kendiliğinden) bilgi vermesi beklenmektedir.
Tıbbi müdahale yapılmadan evvel hastaya da bilgi verilmek zorunda mı?
Elbette, uygulanacak tıbbi müdahale çerçevesinde hastanın onayının alınması gerekmektedir. Buna da kısaca “onay hakkı” diyebiliriz. Tıbbı müdahale içerisinde ameliyat, muayene ve aslında hukuksal manada beden bütünlüğünü ihlal edecek nitelikte tedbirler bulunmaktadır. Bu sebeple evvelce bilgilendirildiği bir tıbbi müdahale için hasta, onayının alınması hakkına sahiptir.
Bir de tedavi durumu var, tedavi konusunda da tıpkı şeyi söyleyebilir miyiz?
Hastanın bir öteki hakkı da Tedavi Hakkıdır. Hasta her ne kural altında olursa olsun, lisan, din, ırk, cinsel kimlik farkı gözetilmeksizin tedavi hakkına sahiptir. Sıhhat işçisi geçerli bir sebebi olmadığı sürece de tedaviden kaçınamaz. Hastanın tedaviyi uygulayacak sıhhat çalışanını seçme hakkı bulunmaktadır. Hastanın tedaviyi isteme hakkı olduğu üzere tedaviyi “reddetme hakkı” da bulunmaktadır. Ayrıyeten hastanın sıra tıbbi tedaviye erişim hakkı da mevcuttur. Bilhassa acil müdahale gerektiren durumlarda hastanın tedaviye erişmek için saatlerce tahminen de günlerce beklemesi beklenemeyecektir.
Hasta kendisine ilişkin bilgileri hastaneden saklamasını isteyebilir mi?
Üstte bahsettiğimiz üzere hasta tedavi olurken birtakım bilgileri de sıhhat işçisi ile paylaşmaktadır. Bunun içerisinde kimlik bilgileri, telefon bilgileri, hastalığı ile ilgili bilgiler de yer almaktadır. Bu bilgilerin hastalığın takibi ve öteki sıhhat durumları sebebiyle temin edildiği bilinmektedir. Ancak hasta mahremiyeti gereği, hastanın bu bilgilerin korunmasını isteme hakkı mevcuttur. Bu bilgiler ilgili sıhhat çalışanı hariç rastgele bir şahısla ya da kurumla paylaşılamaz. Şayet bu türlü bir durum ortaya çıkarsa şahsî bilgilerin korunması kanununa terslik sebebiyle, bir kabahat durumu oluşacaktır.
Av. Emre Avşar sorularımıza karşılık verirken, en çok merak edilen ve karşılaşılan hususlardan biri de tedavi sırasındaki kusurdan doğan sorumluluk bahsidir. Bu mevzudaki sorularımızı da kendisine sorduk.
Sayın Avşar, tedavi esnasında oluşan yanlışlardaki sorumluluk kime aittir? Bu mevzuda hasta hakları çerçevesinde neler yapılabilir? Nereye başvurulabilir?
Üstte bahsettiğimiz üzere, tıbbi tedavi birebir vakitte hukukî manada beden bütünlüğünün ihlalini içerse de hastanın üstün faydası sebebiyle ihlal kabahatini oluşturmamaktadır. Lakin bu her durumda hakikat değildir. Bilhassa açık ameliyat içerikli tıbbi tedavilerin kimileri riskli olabilmekte, hatta hastanın hayatına dahi mal olmaktadır. Pekala bu durumda kamunun ve sıhhat işçisinin sorumluluğu ne ölçüdedir.
Tabi ki sıhhat işçilerinin özelinde düşündüğümüzde, bilhassa hekimlerin işlerinin gerilimli ve ağır olması münasebetiyle bir de her şartta sınırsız bir sorumluluk yüklenmesi, iş güvenliği açısından da olumlu ve sağlıklı sonuçlar doğurmayacaktır. Fakat tıbbi müdahalede bulunan personelin ağır kusuru, kasta yaklaşacak derecede kusuru ve kastı olması durumunda, beden bütünlüğünün ihlalinden kelam edilebilecektir.
Sıkça karşılaşılan durumlara örnek olarak, yanlış tedavi uygulanması, ameliyat anında hastanın bedeninde yabancı unsurlar unutulması ve örneğini artıracağımız birçok durumda, hastanın hayati durumu, beden bütünlüğü, “yani genel manada sıhhatinin sekteye uğraması” durumunda sorumluluk doğmaktadır. Cezai sorumluluğun yanı sıra, maddi-manevi tazminat sorumluluğu da oluşmaktadır.
Sıhhat çalışanları, Bakanlığa bağlı olarak iş görmekte olduğundan buradaki sorumluluk direkt olarak KAMUNUN SORUMLULUĞUDUR. Yani aslında vatandaşımız hasta olarak o tedaviyi alıp kamuya güvenmekte olduğunuzdan, Kamu da sizin haklarınızı korumak zorunda olduğundan, bu durumdan kaynaklanan tazminat sorumluluğu doğmaktadır. Bu türlü bir durumla karşılaşıldığı takdirde yönetim mahkemesinde dava açarak zararın karşılanmasını talep edilebilir.
Av. Emre Avşar’a yaptığı bilgilendirmeler için teşekkür ediyoruz. Anlıyoruz ki, hasta olmak ve hastanelerde tedavi olmak tıpkı vakitte hasta haklarımız konusunda bilgi sahibi olmamızı da beraberinde getiriyor, bu bilgileri de sağlıklı kullandığımız ve bağlantımızı güçlü tuttuğumuz takdirde de hem sağlıklı bir tedaviye hem de haklarımıza rahatça ulaşmış oluruz.
Hibya Haber Ajansı
