Türkiye’de birinci olma özelliği taşıyacak sistem sayesinde mümkün bir sarsıntı öncesi erken ikaz sinyali verilerek fabrikaların gaz, su, elektrik ve patlama oluşturabilecek öteki tüm düzeneklerinin etkisiz hale getirilmesi sağlanacak.
GTÜ İnşaat Mühendisliği Kısmı Lideri Prof. Dr. Bülent Akbaş, 16 Ağustos 2018’de Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı (AFAD) ve Gebze Teknik Üniversitesi (GTÜ) arasında “Kocaeli İli Afet Ziyanlarının Azaltılmasında Akıllı Kent Uygulaması” projesi protokolünün imzalandığını anımsattı.
Protokol kapsamında “Erken İhtar Sistemi” ve “Yapı Sıhhati İzleme Sistemi” kurulması çalışmalarına başladıklarını aktaran Akbaş, bu 2 sistemin afetin yol açabileceği riskleri en aza indirmeyi ve karar vericilerin hızlık faal hareket edebilmelerini sağlayacağını kaydetti.
“Erken İhtar Sistemi”ne ait bilgiler veren Akbaş, “Olası büyük bir zelzelede, 8-10 saniye de olsa ya da çok kısa müddetliğine erken ikaz sinyali üretebilirsek ve bunu da isteyen firmalara, bilhassa teknolojik risk barındıran firmalara iletebilirsek anında otomatik kapatma sistemleri devreye girecek ve muhtemel büyük risklerin, felaketlerin önüne geçilmiş olacaktır.” dedi.
“Bütün afetlere karşı kentlerimizi dirençli hale getirmeliyiz”
Kocaeli’nin “sanayinin başkenti” olduğuna işaret eden Akbaş, bu çalışmaların şehirde uygulanmasının kıymetine değindi. Akbaş, Marmara Depremi’nde Tüpraş rafinesinde yangın çıktığını anımsatarak, bunların afet öncesinde önlenebilir riskler olduğunu lisana getirdi.
“Yapı Sıhhati İzleme Sistemi” çalışmaları hakkında da bilgi veren Akbaş, şöyle devam etti:
“Şu da bir sorun: Büyük bir tesisiniz var, zelzele sonrasında tesisin neresinde ne var diye karar verebilmek için sizin elinizde gerçek bilgi olması lazım. Yapıların, afetlerden evvel de izlenmesi gerekiyor. Sarsıntı sırasında da sarsıntı sonrasında da bu yapılardan bilgi edinmemiz lazım ki sarsıntı öncesinde ve zelzele sonrasındaki davranışlarını karşılaştırabilelim. Rastgele bir yapısal manada bozukluk oluşmuş mu hasar var mı? Nerelerde hasar oluşmuş olabilir? Bunları bir an evvel belirleyip hakikat bilgiyi ilgili kimselere aktarabilelim. Akıllı kentlerin yanında aslında dirençli kentler diyebiliriz. Her türlü afetlere karşı kentlerimizi dirençli hale getirmemiz gerekiyor. Artık bizim için tek afet zelzele değil. Bütün afetlere karşı kentlerimizi, binalarımızı dirençli hale getirmeye çalışıyoruz. Yapılarda, yapısal sıhhat izleme sistemleri var. Yapıları, belirli bir devirde izlemeye alıyoruz. Elde ettiğimiz bilgilerle yapının davranışı ve özellikleri hakkında bilgimiz oluyor. Vakit içerisinde bu bilgilerde bir değişiklik olursa ‘Burada bir sorun var.’ diyoruz ve daha kapsamlı incelemeye alıyoruz. Yapı dediğimiz şey, bina, kule, köprü, altyapı sistemi olabilir. Dirençli kentler, tüm afetlere karşı altyapısı güçlü kentler manasında kullanılıyor. Bütün kentlerimiz için bunu yapmamız gerekiyor.”
“İnsanlara, yıkıcı dalga gelmeden bu bilgiyi verebilecek durumdayız”
GTÜ İnşaat Mühendisliği Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Abdullah Can Zülfikar da daha evvel Kandilli Rasathanesinde vazife aldığını ve erken ikaz sistemi kurulması çalışmalarının 2000’li yıllarda Kandilli Rasathanesi tarafından başlatıldığını belirtti.
Zülfikar, Kocaeli’nin sismik tehlike açısından değerli bölgelerden biri olduğunu, kentte şu anda 41 ivme ölçer istasyonu bulunduğunu aktararak “İvme ölçer aygıtlarından gelen dataları kullanarak erken ihtar sistemi kurmaya çalışıyoruz. İstanbul’da mevcut bir erken ihtar sistemi var. İstanbul İGDAŞ bu sistemi kullanıyor. Avrasya Tüneli, Marmaray Tüneli’nde kullanılıyor. Biz de bunun bir benzerini Doğu Marmara, Kocaeli bölgesinde yapmak istiyoruz. Sistemi biraz daha geliştirmek istiyoruz.” diye konuştu.
Yaklaşık 1 yıldır 20 kişilik bir takımla çalışmalarını sürdürdüklerini, bölgedeki mevcut sarsıntıları incelediklerini, zelzeleye yönelik erken ikaz sistemi çalışmalarında değerli bir evreye geldiklerini anlatan Zülfikar, “En son İzmir sarsıntısı kayıtlarını kullandık. Yaklaşık birinci 3 saniye içerisinde sarsıntı erken ihtar bilgisine ulaşabiliyoruz. Yani bu birinci 3 saniyede bunu aldıktan sonra ilgili yerlere ulaştırabilecek durumdayız. Birinci 3 saniye içerisinde erken ihtar bilgisini tespit edebiliyoruz.” dedi.
Ne kadar çok sarsıntı incelenirse ve ne kadar çok bilgi çalışılırsa o kadar hakikat ve muteber bilgiye ulaşılacağına dikkati çeken Zülfikar, şunları kaydetti:
“Depremde öncül dalganın, yıkıcı olmayan dalganın birinci saniyelerinde bu bilgiyi tespit ederek daha yıkıcı dalga bizim amaç alanımıza gelmeden bu bilgiyi gaye alana ulaştırabiliyoruz. İnsanlara, yıkıcı dalga gelmeden bu bilgiyi verebilecek durumdayız. Biz sarsıntının nerede ve hangi büyüklükte olacağını bilmiyoruz. Olası bir sarsıntıda, zelzelenin büyüklüğü ve lokasyonuna nazaran saniye aralığı değişecektir. Bu sistemin farklı yerlere kurulmasını istiyoruz. Hem erken ikaz sistemi hem de yapı sıhhati izleme sisteminin entegre bir formda çalışmasını düşünüyoruz. Endüstriyel binalar, sanayi binaları, kamu binaları, hastaneler, okullar, konutlar ve oluşturulacak pilot bölgelerde kullanılmasını istiyoruz.”
