Dünya’yı tehdit eden iklim değişikliği hakkında, Venüs’ten pek çok şey öğrenmemiz mümkün üzere görünüyor. Şu anda Venüs’ün yüzey sıcaklığı 450 derece ve atmosferi Dünya’nın 90 katı yoğunlukla büyük oranda karbondioksitten (%96) oluşuyor. Fakat, tahminen yüzeyden 60 kilometre yükseklikteki bulutları haricinde büsbütün yaşanılmaz olan Venüs, her vakit bu türlü değildi.
Bilim insanlarının yaptıkları iklim modellemelerine nazaran Venüs, geçmişte muhtemelen Dünya’ya benzeri bir iklime sahipti ve tarihinin büyük bir kısmında günümüzde Dünya’daki sıcaklıklara misal bir yüzey sıcaklığı bulunuyordu. Ayrıyeten muhtemelen okyanusları, yağmurları, tahminen kar yağışları ve hatta kıtaları ve levha tektoniği vardı. Hatta bu gezegenin yüzeyinde bir vakitler ömrün bulunması bile mümkün gözüküyor.
Ne yazık ki bir milyar yıldan kısa bir mühlet evvel gezegenin iklimi, ucu kaçan bir sera tesiri yüzünden önemli bir formda değişti. Ağır bir volkanik aktivitenin bu büyük iklim değişikliğine sebep olmaya yetecek kadar karbondioksiti atmosfere kattığı ve bu değişim ile bir arada de okyanusların büsbütün buharlaşarak su döngüsünü sona erdirdiği, yapılan varsayımlardan biri.
Carleton Üniversitesi (Kanada) ve Tomsk Devlet Üniversitesi (Rusya) profesörü Richard Ernst‘ün belirttiği üzere 1970’ler ve 1980’lerde Sovyetlerin Venera ve Vega vazifeleri Venüs’e iniş yapmış ve kayaların yapısını incelemeye çalışmıştı. Ancak yüksek sıcaklık ve basınç yüzünden çalışmalar çok kısa sürmüştü. Lakin NASA’nın Magellan uzay aracı, 1990’ların başlarında radar kullanarak ağır bulut katmanlarını aşmayı ve Venüs yüzeyinin %98’ini görüntülemeyi başardı.
Jet Propulsion Laboratory, NASA Ernst’ün takımı, Venüs’te bahsi geçen bu iklim değişikliğinin jeolojik delilini bulmak için “tesserae” ismi verilen Venüs’teki en eski kaya cinsine odaklanarak bu kayalardaki su erozyonu işaretlerini aramaya başladılar. Fakat çok uzaklardan çekilen fotoğrafların durumu, eski dere vadilerini belirlemek için daha dolaylı bir yol kullanmalarını gerektirdi. Takım, volkanik ovalardaki daha genç lava akışlarının, tesserae boşluklarındaki vadileri doldurduklarını buldu. Etkileyici bir halde bu tesserae vadi halleri, Dünya’daki dere akışı biçimlerine emsal özellikler taşıyordu ve bu durum da, vadilerin Dünya-benzeri iklim şartlarında dere erozyonu tarafından oluşturuldukları fikrini destekliyordu. Şu anda Ernst’ün Carleton ve Tomsk Üniversitelerindeki Venüs araştırma kümeleri, bu lava akışlarını inceleyerek çok sıcak şartlara geçişin ispatlarını arıyor.
Ernst, volkanik aktivitelerin Venüs’te bu kadar büyük bir değişime nasıl sebep olabildiğini daha âlâ anlayabilmek için Dünya’nın geçmişine bakabileceğimizi belirtiyor. En son 630.000 yıl evvel Yellowstone’da gerçekleşen süper-patlamalar üzere olaylarda örnekler bulunabiliyor.
Lakin bu tıp volkanik aktiviteler, büyük magmatik bölgelerde (LIP) yaklaşık olarak her 20-30 milyon yılda bir gerçekleşenlere nazaran çok küçük kalıyor. Bu patlama olayları, Dünya üzerinde yıkıcı bir iklim değişikliğine sebep olmaya yetecek ve hatta kitlesel yok oluşa sebep olabilecek kadar karbondioksit salınımına sebep olabilirler. Ernst’ün söylediğine nazaran bu olayların boyutunu daha rahat anlaşılır bir hale getirmek için, LIP’lerin en küçüğünün tüm Kanada’yı yaklaşık 10 metre derinliğinde kaplamaya yetecek kadar magma üretebildiğini bilmemiz kâfi. Bilinen en büyük LIP ise tüm Kanada’yı yaklaşık sekiz kilometre derinliğinde kaplamaya yetecek kadar magma oluşturmuş olacaktı.
Venüs’te LIP işaretleri görülebiliyor. 500 kilometreye kadar çıkabilen alanları kaplayan tekil volkanların yanı sıra, 7.000 kilometreye kadar uzanan lava kanalları ve LIP ile ilişkilendirilen 10.000 kilometre uzunluğuna kadar ulaşan yarıklar – kabuğun parçalanarak ayrıldığı yerler – bulunuyor.
Ernst’ün söylediğine nazaran şayet LIP biçimi volkanik aktivite Venüs’teki büyük iklim değişikliğine sebep olduysa, bunlar milyonlarca yıl sonra çok sayıda LIP’nin rastgele bir halde birebir anda gerçekleşerek Dünya’nın şu anda Venüs’tekine benzeri bir iklime dönüşmesine sebep olması da mümkün gözüküyor…
