İnternet ve cep telefonlarının hayatımıza girmesi ile haberin çok süratli aktığı bir çağda yaşıyoruz. Kullanıcıların önüne her gün dünya ve memleket gündemini ilgilendiren anlık haberlerden arkadaşlarının yaptığı sefalı paylaşımlara kadar sayısız haber, görsel ve görüntü paylaşımı düşüyor.
Twitter, Snapchat, TikTok ve Instagram’ın kısa metin ve kısa görüntü siyasetleri ile birlikte ise şahısların daha kısa vadede daha çok haber alma alışkanlıkları da arttı. Kişilerin uzun medya ve uzun metinlere olan tahammül seviyesindeki düşüş araştırmalara da yansıyor. Microsoft tarafından 2015 yılında yapılan bir araştırmaya nazaran, cep telefonunun tasarrufunun artması ile birlikte kişilerin dikkat mühleti 8 saniyeye kadar düşmüş durumda.
Amerikalı muharrir Neil Postman’ın “Televizyon Öldüren Eğlence” kitabından derlenen haberlere nazaran ise Amerika Birleşik Devletleri’nde seçmenler 1854 yılında Amerikan yönetici adayları Stephen A. Douglas ile Abraham Lincoln arasında gerçekleşen başkanlık seçimlerinde seçmenler iki aday arasındaki tartışmayı 7 saatten fazla bir müddet dinleyebilmişti.
İstanbul Medipol Üniversitesi Muhabere Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ali Büyükaslan, “İnsanın yeryüzünde var olduğu günden bugüne değişmeyen tek şeyin insanın değişimi, gelişimi olduğunu düşündüğümüzde; geçmişte olanla bugün olanın farklı olacağı açıktır. Bu nedenle internet tabanlı okumalar, yazmalar, öğrenmeler de evvelki periyotlara nazaran farklılıklar gösterecektir elbette.” dedi.
“Hız, bu çağı tanımlayan bir kavram olarak her devir gündemimizde olacaktır”
Görsel öğrenmenin tesirine dikkati çeken Büyükaslan, şunları söyledi:
“İnternet tabanlı bütün kaynaklarda, metnin olduğu paylaşımlarda dahi görselliğin ön plana çıkması da bundan dolayıdır. Haber çağının öne çıkan temel özelliklerinden olan sürat kavramı üzerinde durmak gerekir. Sürat, bu çağı tanımlayan bir kavram olarak her vakit gündemimizde olacaktır. Sürat kavramını dikkat etme süremizle buluşturduğumuzda bu tesir görsel hafızanın öğrenme gücünü daha da artırmaktadır. Bunun bir alışkanlığa dönüşmesiyle klasik medyada ya da öğrenme biçimlerindeki içeriğin saatlerle söz edilen mühletleri artık daha kısa ve daha öz içeriklerle daha kısalmıştır. Bunu insanın kısa ve öz olanı tercih etmesiyle açıklamak tek başına kâfi değildir diye düşünüyorum. Düne orantıyla bugün beşere sunulan içeriğin çok çeşitli olduğuna; klasik olandan çok daha farklı ve fazla haber edinme kaynakları ve içerik bulunduğuna da dikkat çekmek isterim.
7 saatlik başkanlık tartışmasını izleyen insanın sair izleyeceği çok fazla alternatifinin olmadığı periyotlarda o günün kişisi için o tartışmayı izlemek manalı ve değerliydi; lakin günümüzde öylesine çok haber edinme, haber paylaşma, yaratıcılık mealinde eser ortaya koyma, kendi sinemasını yapmaktan tutun da kendi eserini satmaya kadar öylesine çok alternatif uğraşı mecraları var ki; bugünün kişisi için yarım saat bir bölgeye sabitlenip kalmak bile uzun gelmeye başlamıştır.”
“İnsan artık farkında olsa da olmasa da ‘anlık yaşamaya’ başlamıştır”
Sürat alışkanlığına karşın, düzgün bir içerik ve yazılımla servis edilen uzun paylaşımların bile dinleyici ve izleyici bulabileceğinin altını çizen Büyükaslan, “‘Hız ve Kısa süreli’ tabirleri insanın bir sair cephesini de ortaya çıkarmaktadır kuşkusuz. Bu da beşere, söylemek istediğini en kısa müddette en tesirli söyleme yetisini kazandıracak, tahminen de bu durum, ilerleyen yıllarda sembollerin lisanımıza daha fazla hâkim olması sonucunu doğuracaktır. Instagram ya da Facebook’taki bir metni ya da imgeyi anlık tüketen insan derhal bir öteki anlık tüketeceği kaynağa yönelmektedir zira insan artık farkında olsa da olmasa da ‘anlık yaşamaya’ başlamıştır. Girdabına kapıldığımız anların bizi ‘mahkum(!)’ edip etmemesinin de yeniden bizim elimizle gerçekleşecek olduğunu unutmamalıyız.” şeklinde konuştu.
Z kuşağı ve TikTok kültürü
Son periyotta sıklıkla gündeme getirilen TikTok medyaları ve Z kuşağı tartışmalarına dair soruya karşılık veren Büyükaslan, “Z kuşağına ait yapılan tanımlamalarda çoklukla bu kuşağın ‘gelenekten uzak, teknolojiyle iç içe, tüketen ve tatminsiz, ferdi ömür tercihlerini ön plana çıkaran, vb.’ bir anlayışla hareket ettiği lisana getirilmektedir. Her ne kadar bu tarif, bu kuşağa ait bir genelleme barındırsa da, burada lafı edilen tavır ve davranışlar bir genellemenin ötesinde gözlemlerden yola çıkılarak yapılmış tanımlamalardır. Böylesi tanımlamalarda da genellemelerin tuzağına düşmek ‘istisna’ ya da ‘farklı’ olarak gözümüzün önündeki pek çok örneği de yok saymamıza yol açmamalıdır.” diye konuştu.
Tanınan toplumsal medya platformlarındaki kimi sıra dışı paylaşımların neden yapıldığını da açıklayan Büyükaslan sözlerini şöyle tamamladı:
“TikTok ya da farklı cins tanınan paylaşımlarla varlığını göstermek isteyen; varlığını göstermeyi ‘becerisini ve her türlü bilişim ve teknolojik ortama hakimiyeti’ olarak yansıtan bu kuşağın kişileri, klâsik olan kıymetlere karşı duruşlarını da aslında bu cins görüntüleri paylaşarak yansıtmaktadırlar. Hakikaten bir iki evvelki kuşak için ‘saygı’ kavramı içerisinde görülen şeylerin bu kuşak için biraz daha ‘eğlence’ kavramı içerisine girebilecek cinsten hususlar olduğu görülmektedir. Bunun en çarpıcı örneklerine hem Tik Tok paylaşımlarında hem de Youtube, Instagram, Facebook yahut sair mecralarda rastlamaktayız. Akranlarıyla yaptıkları her şeyin yaşça kendilerinden büyük olanlarla da yapılabileceği anlayışına sahip olmak aslında bu kuşağı tanımlarken kullandığımız ‘gelenekten uzak’ tanımlamasıyla da örtüşmektedir. Bugün genç yaşlı demeksizin, sairlerini Tik Tok medyalarıyla ‘eğlencenin nesnesi’ konumuna düşürenlerin yarın bir öteki cümbüşün nesnesi konumuna düşebileceği de gözden ırak tutulmamalıdır.”
