Smallmead geri dönüşüm tesisindeki atık tasnif makinelerinden birinden duman çıkıyordu.
Scott-Browne, makinalarda çıkabilecek bir yangının felaket olacağını biliyordu. Plastik, karton, kağıt atıklarıyla dolu tesiste alevler taşıma bantları üzerinden süratle her yere yayılabilirdi.
Tesisin yöneticisi Scott Browne “Yangının denetimini kaybedebileceğimizden korktum” diyor.
İtfaiyecilerin, tesiste çalışanların da yardımıyla tasnif işini yapan makinaların yan panellerini söküp dumanın izini sürmesi ve yangını kaynağında söndürmesine kadar 15 gergin dakika geçiyor.
Bu cins küçük yangınlar atık geri dönüştürme tesislerinde şaşılacak kadar sık görülüyor. Birleşik Krallık hudutları içinde ortalama her gün en az bir atık merkezinde bir cins yangın yaşanıyor.
Çok sık rastlanması, dalı bu yangınları söndürme konusunda ustalaştırmış birebir vakitte. Lakin hiç çıkmamalarını tercih ediyorlar, bilhassa de patlayabilecek hususlarla dolu geri dönüşüm merkezlerinde.
Telefon, tablet ve diş fırçası pilleri çok tehlikeli
Burada değerli bir sorun şu: Geri dönüşüm çalışanları yangın tehdidini azaltmak için ne kadar titizlik gösterirlerse göstersinler, insanların çöplerine ne attığını denetim etmeleri mümkün değil.
İngiltere’deki geri dönüşüm şirketlerini temsil eden Etraf Hizmetleri Birliği (ESA), insanların geri dönüşüm kutuları ya da çöp torbalarına çok fazla sayıda eski pil attıklarını, bunların atıkları ayıran makinalarda kolay kolay parçalanıp yanmaya başladığını söylüyor. Bu nedenle bu probleme da “zombi pil sorunu” diyorlar.
ESA bu sıkıntıyla baş edebilmek için insanları, pillerini hakikat formda atmaya çağıran bir kampanya başlattı.
Cep telefonları, tabletler ve diş fırçalarında kullanılan lityum-iyon pilleri, ziyan gördükleri vakit çok tehlikeli olabiliyor.
Geri dönüşüm merkezlerinin güvenlik kameralarından gelen manzaralarda bunların ansızın patlayıp atık ayırma süreçlerinin yapıldığı alanlarda yangın çıkardığı ortaya çıktı.
Fotoğraf: ESA
Üstelik bu pillerin oluşturduğu tehdit giderek de büyüyor.
2019 yılının Nisan ayı ile 2020’nin Mart ayı ortasındaki 12 ay içinde, Birleşik Krallık’taki geri dönüşüm tesislerinde lityum-iyon pilleri yüzünden 250 yangın başladığı düşünülüyor. Bu, yıl uzunluğu bu tesislerde çıkan yangınların yüzde 38’ini oluşturuyor. Meğer bir yıl evvel bu oran yüzde 25’ti. Bu çok süratli bir yükseliş.
En tehlikelisi elektrikli araçlardaki aküler
Newcastle Üniversitesi elektrokimya kısmından Profesör Paul Christensen, deneylerinde bu lityum-iyon pillerini parçalayarak patlamalarını sağlıyor ve tesirlerini inceliyor.
Bunlar itfaiye örgütlerinin bu sebeple çıkan yangınlara daha tesirli bir biçimde müdahale edebilmesine katkı sağlama maksatlı denemeler.
Profesör Christensen öncelikle pillerin “büyük bir destekçisi” olduğunu ve bunların olağan şartlarda çok istikrarlı olduklarını söylüyor.
Ancak, telefonlarımızdakilerin gibisi en küçük lityum-iyon pillerinin bile delindikleri takdirde, roket üzere alev çıkararak patlayacaklarını da ekliyor.
Fakat en çok elektrikli arabalarda ya da mesken ve işyerlerinde elektrik depolamak emeliyle kullanılan büyük aküler konusunda kaygılı.
Bunlar ekseriyetle bir çok küçük hücreden oluşuyorlar ve akünün problemsiz bir biçimde çalışmasını sağlayan bir yazılım tarafından yönetim ediliyorlar. Lakin örneğin araç kaza yapar, bir yere çarparsa ve bu hücreler ziyan görürse, içlerindeki kimyasal hususlar çok büyük bir ısıyla alev alabilir ve başka hücreleri de ateşleyerek büyük hasara yol açabilir.
Profesör Christensen “Elektrikli bir araç bu türlü bir durumda, yakıtla çalışan bir araçtan çok daha uzun müddet yanacak, patlayıcılık ve zehirleyicilik potansiyeli taşıyan gazlar yayabilecektir. Kazadan saatler, günler, haftalar sonra tekrar yeniden alevlenebilirler” diyor.
Elektrikli araçlar şimdilik çok yaygın değil ancak bu durum önümüzdeki yıllarda global ısınmayla gayret tedbirleri kapsamında kaçınılmaz olarak değişecek ve aküler çok daha kıymetli bir sorun haline gelebilecek.
İngiltere’de hükümet gelecekte yeni akaryakıtlı, mazotlu ve hibrid araç satışlarına konan yasağı 2040’dan 2035’e çekti. Dünyanın dört bir yanında bir çok hükümet de benzeri bir plan izliyor. Çin 2025 yılı itibariyle satılan yeni arabaların yüzde 25’ini elektrikli araçların oluşturmasını hedefliyor.
Bu da yalnızca araç sayısının değil, bu araçları üreten, depolayan ve satan tesislerin de artması manasına geliyor.
Profesör Christensen bu şartlar altında planlama ve güvenlik kuralları belirlenirken bu kadar güçlü akülerin oluşturduğu risklerin de gözönüne alınması ve itfaiyecilerin de buna uygun bir eğitimden geçirilmesi gerekeceğine işaret ediyor.
Şu anda İngiltere’de elektronik aletlerde kullanılan başka küçük piller için tavsiye edilen ise bunların çöpe atılmak yerine, dükkanlar yahut geri dönüşüm merkezlerine konulan özel pil dönüşüm kutularına konması.
