Çin, 20. yüzyılda Soğuk Savaş periyodu rekabetin tetiklediği uzay yarışında bayrağı yeni yüz yıla taşıyarak önder olmayı hedefliyor.
Ülke, son 20 yılda ürettiği uydu, roket, mekik, keşif araçları ve başka donanımlar ile kendine kâfi uzay programı geliştirme konusunda önemli uzaklık kaydetti.
Son yıllarda uzayın keşfinde savlı adımlar atan Çin, beşerli uzay seferlerinde ABD ve Rusya’nın yanında üçüncü güç olarak pozisyonunu pekiştirdi.
Ay keşif misyonu
2019’da “Çang’ı 4” robotik aracını Ay’ın karanlık yüzüne indiren Çin, bunu başarabilen birinci ülke oldu. Ay’ın yüzeyinden örnek toplaması planlanan “Çang’ı 5” aracını da 24 Kasım’da uzaya fırlattı.
Çin Ulusal Uzay Yönetimi (CNSA), 2023-2024 yıllarında yeni Ay vazifesine daha başlayacağını duyurdu. Kaya ve toprak örnekleri toplamak üzere Çang’ı 6 aracının ve Ay’ın güney kutbunda keşif yapmak üzere Çang’ı 7 vazifelerinin planlandığını bildirdi.
Çin mitolojisindeki Ay tanrıçasının ismini taşıyan keşif misyonları, ülkenin uzay yarışındaki argümanını ortaya koyuyor. ABD Havacılık ve Uzay Ajansı NASA da Yunan Ay tanrıçası “Artemis”in ismi verilen yeni keşif misyonu kapsamında 2024’e kadar Ay’a beşerli seferler düzenlemeyi amaçlıyor. 2028’e kadar sürmesi planlanan seferlerin akabinde Ay yörüngesinde uzay istasyonu kurulması ve burayı basamak olarak kullanarak Mars’a beşerli seferler düzenlenmesi hedefleniyor.
Mars’a keşif misyonu
Öte yandan Çin, uydu ve gezginci robottan oluşan Mars keşif misyonu “Tienvın-1″i 23 Temmuz’da Kızıl Gezegen’e yolladı.
Uydu ve gezginci robotun, ülkenin güneybatısında Hainan Adası’ndaki uzay merkezindeki fırlatılıştan 45 dakika sonra, Dünya yörüngesinde, Mars’a transfer edileceği pozisyona ulaştığı bildirildi.
Keşif araçlarının 7 aylık seyahatin akabinde Kızıl Gezegen’e ulaşması planlanıyor.
Çin, 2011’de Rusya iş birliğinde Mars’a uydu yollamaya teşebbüs etmiş lakin uydu Dünya yörüngesine ulaşamadan atmosferde yanarak tahrip olmuştu.
Çince “göklerdeki hakikati aramak” manasına gelen “Tienvın” misyonu, ismini milattan evvel (MÖ) 4. yüzyılda yaşayan Çinli şair Qu Yuan’ın dizelerinden alıyor.
Beşerli uzay seferleri
Çin, birinci defa 1967’de Devlet Lideri Mao Zedung ve Başbakan Cou Inlai devrinde beşerli uzay seyahati yapma kararı aldı.
ABD’nin “Gemini” mekiğinden kopya edilerek 1970’lerde yapılan Şuguang uzay aracı başarısız oldu. Ülke akabinde Rusya’nın Soyuz mekiğini örnek alan Şıncou mekiğini geliştirerek yıllar sonra gayesine ulaşabildi.
Çinli taykonot Yang Livei, 15 Ekim 2003’te “Şıncou-5” mekiğiyle uzayda 21 saat uçarak ülkesinin birinci beşerli uzay seyahatini gerçekleştirdi.
Öte yandan mekiğinin geliştirilmiş ve kapasitesi artırılmış 6 kişilik uzay gemisi versiyonu, insansız test uçuşu için 5 Mayıs’ta uzaya fırlatıldı. 7 Mayıs’ta yörüngeye muvaffakiyetle yerleşip 8 Mayıs’ta Dünya’ya geri dönen mekiğin, Çin’in yörüngede kurmayı planladığı uzay istasyonuna taykonotları taşımak için kullanılması hedefleniyor.
Çin, bugün ABD ve Rusya dışında beşerli uzay seyahati yapabilme kapasitesine ve deneyimine sahip tek ülke pozisyonunda bulunuyor.
Uzay istasyonu kurma planı
Çin, ABD’nin uzay araştırmaları alanında iş birliğini yasaklaması ve Milletlerarası Uzay İstasyonu (ISS) programına iştirakini engellemesi nedeniyle bir müddettir kendi uzay istasyonunu kurmak için çalışmalar yürütüyor.
Çin Beşerli Uzay Programı Ajansı (CMSA), 6 Mayıs’ta yaptığı açıklamada, istasyonun 2022 içinde tamamlanabilmesi için dört beşerli sefer ve dört kargo seferi düzenleneceği bildirdi.
Bir çekirdek modül, iki laboratuvar modülü ve bir uzay teleskobundan oluşacak istasyonunun Rusya’nın artık aktif olmayan Mir Uzay İstasyonu ile yaklaşık tıpkı boyutlarda olması planlanıyor.
“Tienhı” (Göklere Katılmak) ismi verilen çekirdek modülün 2021’de fırlatılması planlanırken “Vıntien” (Gökleri Aramak) ve “Mıngtien” (Gökleri Düşlemek) isimlerini taşıyan laboratuvar modülleri ise 2022’te uzaya yollanacak.
İstasyonun ana iskeletin oluşmasının akabinde, sonraki yıllarda “Şüntiyen” (Gökleri Dolaşmak) ismi verilen uzay teleskobu eklenecek.
Bu kesimler, “Tiencou” (Göksel Gemi) ismi verilen kargo mekiği ile yörüngeye taşınacak. Mekik, birinci defa 2017’de test edilmişti.
Uydu altyapısı
Çin, son yirmi yılda uydu teknolojisi alanındaki atılımlarına da sürat verdi. Hay Yang okyanus müşahede uyduları, BeyDou global konumlama uyduları, Gaofın ve Yaogan yer müşahede uyduları, Şingyün internet uyduları üzere ağlarla altyapısını güçlendirdi.
Öte yandan Çinli bilim insanları 2017’de yaptıkları deneyde, bir kuantum-iletişim uydusundan gönderilen ışık partiküllerini (foton) kullanarak Dünya’da birbirinden bin 200 kilometre uzaklıktaki iki istasyon ortasında anlık irtibat kurabilen irtibat ağı oluşturdu.
MÖ 5. yüzyılda yaşamış Çinli filozof Micius’un ismini taşıyan Uzay Ölçeğinde Kuantum Deneyleri (QUESS) uydusu 2016’da uzaya fırlatmıştı.
Uzay araçları, fırlatma sistemleri
Çin, tüm bu projeler için fırlatma ve taşıma araç ve donanımlarını yıllar içinde etaplı formda geliştirdi.
Ana fırlatıcı fonksiyonu gören Long March (Uzun Yürüyüş) roketleri hem ağır yükleri hem de daha hafif ögeleri uzaya taşımakta kullanılıyor.
Birinci sefer ülkenin birinci yerli uydusu Donfanghong 1’i 1970’de uzaya fırlatan Long March 1 roketinden bugüne dek 16 jenerasyon üretildi. Hala Long March 2C’den Long March 11’e kadar evreli roketler, farklı fırlatış misyonlarını yerine getiriyor.
Öte yandan işçi mekiği Şıncou ve kargo mekiği Tiencou da Çin uzay programının ana taşıyıcı ögelerini oluşturuyor.
