Hayatınızın olağana dönmesini istiyorsanız, bir aşıya gereksinimimiz var.
Artık bile, insanların büyük çoğunluğu koronavirüs enfeksiyonu tehdidi altında. Yalnızca hayatımıza konulan kısıtlamalar, daha çok sayıda insanın ölmesini engelliyor.
Lakin bir aşı, bedenlerimize enfeksiyonal inançlı bir halde savaşmayı öğretebilir. Ya virüse yakalanmamızı önler ya da daha az ölümcül kılar.
Daha âlâ tedavilerle birlikte bir aşıya sahip olmak, “çıkış stratejisi”.
Hangi aşıların başarılı olma ihtimali yüksek?
Pfizer/BioNtech aşı denemelinin son evreleriyle ilgili bilgi veren birinci ilaç şirketi oldu.
Bilgiler, aşının yüzde 90’dan fazla oranda insanların Covid-19’a yakalanmasını önlediğini gösteriyor.
43 bin bireye aşı yapıldı ve hiçbir güvenlik telaşı bildirilmedi.
Moderna’nın aşı denemesine ise ABD’de 30 bin kişi katıldı ve deneklerin yarısına plasebo verildi.
Şirket, aşının yüzde 94,5 oranında koronavirüse karşı müdafaa sağladığını ve Covid belirtileri gösteren 95 denekten yalnızca beşine gerçek aşı verildiğini açıkladı.
İngiliz ilaç şirketi AstraZeneca ve Oxford Üniversitesi tarafından geliştirilen aşının deneme sonuçları da önümüzdeki birkaç hafta içinde açıklanacak.
Bu surada, Rus aşısı Sputnik V’ten de cüret verici bilgiler geliyor.
Üçüncü etaptaki birinci sonuçlara nazaran, Pfizer aşısına emsal oranda, yüzde 92’lik bir aktiflik elde edildi.
Öteki aşılar da geliştiriliyor mu?
Gelecek hafta ve aylarda, ileri kademedeki denemeler üzerinde çalışan gruplardan daha fazla sonuç gelmesi bekleniyor.
Jannsen denemesinde İngiltere genelinde 6 bin kişi toplandı. Öteki ülkelerdek denemelerle bu sayının toplam 30 bine çıkması bekleniyor.
Şirket daha evvel deneklere bir doz aşı yapılan geniş kapsamlı bir deney yaptı. Bu son denemede, iki dozun daha güçlü ve uzun periyodik bağışıklık sağlayıp sağlamadığı görülecek.
Çin’deki Wuhan Biyolojik Eserler Enstitüsü ve Sinopharm ile Rusya’daki Gamaleya Araştırma Enstitüsü’nün de ortalarında bulunduğu birtakım öteki aşılar da son deneme kademesinde.
Lakin Çinli şirket Sinovac’ın Brezilya’da yaptığı bir ilaç denemesi, bir gönüllünün vefatı olduğuna inanılan “büyük bir karşıt olay” nedeniyle askıya alındı.
Geliştirilmekte olan aşılar ne kadar farklı?
Aşının maksadı, bağışıklık sistemini zararsız bir biçimde virüsün kimi kısımlarına maruz bırakmak. Daha sonra bağışıklık sistemi işgalciyi tanıyor ve nasıl savaşacağını öğreniyor.
Bunu yapmanın birçok yolu var.
Pfizer/BioNtech ve Moderna, RNA aşısı diye bilinen bir aşı geliştirdi. Burada deneysel bir usul kullanılıyor. Virüsün genetik kodunun bir kesimi, bağışıklık sistemini eğitmek için bedene enjekte ediliyor.
Jannsen aşısında ise, bunun yerine genetiğiyle oynanarak zararsız ve moleküler seviyede daha çok koronavirüse bener hale getirilen grip virüsü kullanılıyor.
Bunun da, virüsü tanıması ve savaşması için bağışıklık sistemini eğitmesi bekleniyor.
Benzeri bir formda, Oxford ve Rus aşılarında da şempanzeleri enfekte eden zararsız bir virüs kullanılıyor ve koronavirüse benzemesi ve bedenin reaksiyon göstermesi için genetiğiyle oynanıyor.
İki Çin üretimi aşı, zararsız hale getirilmiş koronavirüsü kullanıyor.
Hangi prosedürün en âlâ sonuçları getireceğini anlamak hayati ehemmiyette olacak. İnsanlara taammüden virüsün verildiği deneyler bu soruların cevap bulmasına yardımcı olabilir.
Ne vakit bir aşı olacak?
Pfizer yıl sonuna dek dünya geneline 50 milyon doz sağlayabileceğini söylüyor, 2021 sonuna dekse 1,3 milyar doz üretilebileceği belirtiliyor.
Astra Zeneca/Oxford ise aşı başarılı olursa, yalnızca İngiltere’de 100 milyon doz, dünya genelindeyse 2 milyar doz üretebileceğini açıkladı.
Aşı birinci kimlere vurulacak?
Bu, aşı piyasaya çıktığında Covid’in nerede yayıldığına ve hangi kümeler ortasında en tesirli olduğuna bağlı.
Huzurevlerinde yaşayan yaşlılar ve buralarda çalışanlar, İngiltere’de öncelik sıralamasına en başta. Bunları sıhhat çalışanları ve 80 yaş üzerindekiler izliyor.
Yaş, Covid’de açık orta en büyük risk faktörü.
Daha yapılması gereken neler var?
Deneylerde aşının inançlı olduğu görülmeli
Klinik deneylerde, aşıların hastalığı önlediği ya da en azından meyyit sayısını düşürdüğünün görülmesi gerekiyor
Milyarlarca doz üretim için büyük çaplı üretim lazım
Aşıların yapılmasından evvel denetleyici kurumların onayı gerekiyor
Aşı eksiksiz bir formda işe yarasa bile, virüsün kolaylıkla yayılabilmesinin önlenmesi için sürü bağışıklığı olarak da bilinen global nüfusun yüzde 60 ila 70’inin bağışıklık kazanması gerekiyor.
Aşı herkesi koruyabilir mi?
Beşerler, aşılara farklı reaksiyonlar veriyorlar.
Geçmişe bakıldığında, tıpkı yıllık grip aşısında olduğu gib, yaşlanmış bağışıklık sistemi yüzünden aşıların yaşlılarda daha az başarılı olduğu görülüyor.
Çoklu doz ya da adjuvan diye bilinen ve bağışıklık sistemini yükselten kimyasallar bu sorunu aşabilir.
