Edinilen bilgiye nazaran, Kovid-19 salgınının ortaya çıkmasıyla birlikte ASELSAN Araştırma Merkezi’nde, kimyasal ve biyolojik tehditlerin tespitine yönelik araştırmalar kapsamında elde edilen bilgi birikimiyle Kovid-19 tespitinde kullanacak halde bir aygıt geliştirme çalışması başlatıldı.
Antikor tabanlı dijital tespite dayanan sistem, mercekler kullanılarak optik sistemle tespit yapıyor. Hastalardan alınan örnekler tek kullanımlık kasetler üzerinde inkübe ediliyor. Hastadan alınan örneğin yer aldığı kartuş, yapay zeka yazılımıyla tahlil ediliyor ve sonuç raporlanıyor.
Virüs teşhis sistemi, yapısı bozulmamış virüsün, kartuş içinde bulunan ve anahtar-kilit ahengiyle çalışan antikorlar tarafından tutularak optik temelli olarak tespit edilmesini sağlıyor.
ASELSAN, sistemin kritik görülen bileşenleri için patent müracaatları yaptı.
Bu sistemle Kovid-19, influenza üzere üst teneffüs yolu enfeksiyonu semptomlarını gösteren virüslerin tek kaset üzerinde tıpkı anda tespit edilmesi amaçlanıyor. Sistem testleri sırasında antijenler, inaktif ve etkin virüslerle çalışmalar yapıldı ve başarılı sonuçlar alındı.
Virüs teşhis sistemi için yüzde 99 test doğruluk oranına ulaşılması amaçlanıyor.
Sistem, hastane testleri için etik heyet onay evresinde bulunuyor. Hasta örnekleriyle çalışmalar ise yakında başlayacak.
ASELSAN, öncelikli olarak Türkiye’nin gereksinimlerini karşılamayı, akabinde ihracatı hedefliyor.
Salgına karşı süratli tahlil
ASELSAN Araştırma Merkezi Müdürlüğü Biyosavunma Araştırma Programları Ünitesinden Başkan Mühendisi Didem Lale Özkan, AA muhabirine, virüs teşhis sistemi konusunda yürüttükleri çalışmalar ve gelinen evreye ait bilgi verdi.
Şirketin 45 yıldır çok farklı alanlarda savunma endüstrisine yönelik yerli ve ulusal tahlillerle ülke muhtaçlıklarını karşılamaya çalıştığını hatırlatan Özkan, salgın periyodunun, sıhhat alanında da yerli ve ulusal tahlillere muhtaçlık olduğunu ve süratli tahliller üretilmesi gerektiğini ortaya koyduğunu söyledi.
Özkan, kimyasal, biyolojik, radyolojik, nükleer (KBRN) tehditlerin tespitine yönelik bilgi birikimleriyle virüs teşhis sistemine odaklandıklarına işaret ederek, “Kendi mühendislerimizin çalışmalarıyla yerli ve ulusal bir sistem geliştirdik. Mikroelektronik optik tabanlı bu sistemle Kovid-19 virüsünü tespit etmekteyiz.” dedi.
Hastanelerin demirbaşı olacak
Yeditepe Üniversitesi ve TÜBİTAK Biyogüvenlik Düzey 3 (BSL3) Laboratuvarı’nda onaylı testlerin tamamlandığını söz eden Özkan, şöyle konuştu:
“YÖK KBRN takımı içinde yer alıyoruz. Üniversitelerimizle de bu manada temas halindeyiz. Aygıtımız çok yakında hastanelerde yerini alacak halde çalışmalarımıza devam ediyoruz. Aygıtımız optik tabanlı, dünyada birinci kere bu alanda ürünleştirilmiş bir sistem. Çoklu teşhis yapabiliyoruz. Birden fazla hastalığı aldığımız sürüntü örneğiyle tek seferde tespit etme imkanımız var. ‘İn vitro’ bir sistem. Cihazımızdaki tek kullanımlık kasetleri değiştirerek sınırsız sayıda hastalığın tespiti için uygulama yapma imkanı tasarlayabiliriz. Yalnızca SARS Cov2 özelinde değil, sürekliliği olan, hastanelerde demirbaşa dönüşebilecek aygıt geliştirdik diyebilirim.”
Özkan, hastane klinik testlerinin tamamlanmasının akabinde aygıtın üretim sürecine başlanacağını ve hastanelerde yerini alacağını kaydetti.
Emsal belirtilerden nokta atışı hastalık tespiti
Didem Lale Özkan, sistemi geliştirirken tüm çalışmalarında olduğu üzere yerli ekosistemle iş birliği yaptıklarını, üniversite ve laboratuvarların altyapılarını kullanarak takviye aldıklarını söyledi.
Sistemin birbirine emsal belirtiler gösteren hastalıkların basitçe ayırt edilmesine de katkı sağlayacağını vurgulayan Özkan, şu bilgileri verdi:
“Sistemin bu hususta değerli bir mihenk taşı olabileceğini düşünüyoruz. Şu anda hem Kovid-19 hem influenza virüsünün belirtileri birbirine benziyor. Bu noktada da gerekirse çoklu testler yaparak teşhis koymaya çalışıyor doktorlarımız. Geliştirdiğimiz aygıtla belirlediğimiz, hastane gereksinimlerine nazaran kurguladığımız her cins hastalığı tek örnekle tespit edebiliyoruz. Hasebiyle nokta atış yapma bahtımız var. Maliyet aktif tahlillerle çok daha süratli teşhis ve tedaviye başlama imkanı sunuyoruz. Etik konsey onay süreçleri devam eden prototip sistemimiz, sonraki adım olarak Türkiye İlaç ve Tıbbi Aygıt Kurumunda (TİTCK) onaya arz edilecek. Hastane klinik testleri önümüzdeki aylarda tamamlandıktan sonra seri üretim safhasına geçilecek.”
Farklı hastalıklar için de kullanılabilecek
Hastadan alınan örneklerin yaklaşık 2 saatte tahlile hazır hale geldiğini ve bu süreyi kısaltmak için çalışmalarını sürdürdüklerini söz eden Özkan, tahlil sonucunun ise dakika mertebesinde alınabildiğini lisana getirdi.
Özkan, geliştirilen aygıtın ana ünitesinin değiştirilmeyeceğini aktardı.
