Çin 2017 yılında yapığı açıklamayla, 2030’a kadar yapay zekada dünya başkanı olmayı planladığını duyurmuştu. Günümüz yapay zeka çalışmalarına ABD liderlik etmesine karşın Çin, öteki ülkelere kıyasla merkezi ve lokal hükümetlerden daha süratli ilerleme kaydetmeye başladı. Çin’de yapay zeka harcamalarının on milyarlarca dolara ulaşması, bu çalışmalarda daha kolay ilerleme kaydedilmesini sağlıyor.
Çin’in yapay zekadaki yükselişi birçok ülkede telaşlara neden oluyor. Bilhassa global bir yapay zeka silahlanma yarışı ve Çin’in otoriter devlet siyaseti, bu kaygıların ana kaynağını oluşturuyor Çin’e yönelik yapılan bu ‘karalama çalışmaları’ aslında yapay zekanın inovatif bir formda kullanılma çalışmalarını art planda bırakıyor diyebilirim.
Bu nedenle Çin’in yapay zeka gelişimi konusunda önemli biçimde araştırma yapmak ve gerçekte neler olduğuna daha yakından bakmak gerekiyor.
Yapay zekada düzgün senaryo
Çin’in yapay zeka geliştirme ve uygulama yaklaşımı, gerçek dünya problemlerinin çözülmesine yardımcı olmaya odaklanıyor. Örneğin, yaşlı nüfus için uygun fiyatlı ve kaliteli hizmetlere kolay erişim sağlanırken, sıhhat alanında da süratli bir ilerleme kaydediliyor. Bu alanda öne çıkan projeler ortasında, teletıp yoluyla AI Doctor chatbotların, ilaç araştırmalarını hızlandırmak için yaptığı çalışmalar yer alıyor. Kanser ve öbür hastalıkların erken saptanmasına yardımcı olmak için tıbbi imaj sürece ile derin öğrenme kullanımı, bu çalışmalar ortasında ön plana çıkıyor.
Koronavirüs salgınıyla, Çinli araştırmacılar ve teknoloji şirketleri tarama, teşhis ve yeni ilaç geliştirmeyi hızlandırarak virüse karşı koymaya çalışmak için yapay zeka uygulamalarına yöneldi. Bilhassa de CT taramalarında tahlilleri hızlandırmak için yapay zekanın kullanımında Çin’in yanı sıra İtalya ve İngiltere de kıymetli adımlar attı.
Yapay zekada makus senaryo
Tüm bunlara karşın Çin’in yapay zeka kullanımının önemli telaş verici yanları da var. Vatandaşlara ve topluma yarar sağlayan pratik yapay zeka uygulamalarındaki olumlu gelişmeler, Çin’deki otoriter yapıyla vatandaşların bilgilerinin kapalılıklarını ve özgürlüklerini ihlal edecek biçimde kullanıldığı gerçeğini değiştirmiyor.
Bilhassa Çin’in birtakım eyaletlerde etnik azınlıkların nezareti ve gözaltına alınmasını sağlamak için yüz tanıma teknolojilerini kullanması bu bahiste tasalara neden oluyor. Hesap verebilirlik sistemlerine sahip olmayan şeffaf toplumsal idare sistemlerinin ortaya çıkması da tasa kaynağı oluyor.
Örneğin, Şangay’daki “smart court” yani akıllı duruşmada, yapay zeka tarafından oluşturulan değerlendirmeler, davayla ilgili kararların alınmasına yardımcı olmak için kullanılıyor. Ancak yapay zeka sistemlerinde de yer alan ‘ön yargı’ bu kararların şeffaflığını ve adilliğini de farklı bir tartışma haline getiriyor. Kamu hizmetlerinde yapay zeka kelam konusu olduğunda şeffaflık ihtiyacı, daha da ön plana çıkıyor.
Burak Kesayak
twitter.com/BurakKesayak
