Bunun en kolay örneği olarak arama motorlarını gösterebiliriz. Google üzere arama motorları bizi bilgiye ulaştırırken birebir vakitte da öğrenmeye ve kendini geliştirmeye devam ediyor. Taşınabilir telefonlardaki sesli asistanlar, arama motorları insanların konuştuğu lisanları kullanıyor ve bu alanda giderek kendini geliştirmeye çabalıyor. Bağlantıya girdiğimiz makinalar Doğal Lisan Sürece (NLP) denilen bir yapay zekâ kullanıyor. Böylece makinalar kullanılan lisanı öğreniyor ve beşerle irtibata geçebiliyor. Bu hafta Çinli arama motoru Baidu’da NLP ile ilgili birkaç yeni eseri piyasaya sürdü. Bu gelişmelerin hızlanmasındaki emelse tekrar teknoloji alanında ABD ile olan yapay zekâ yarışında ortayı bir ölçü daha kapatabilmek. Çünkü tüm bu datalar ileride farklı aygıtların, robotların beşerlerle ve ortalarındaki irtibatında de kullanılacak.
Pek çok mevzuda süratli ilerleme gösteren yapay zekâ, lisan konusunda hâlâ çok kusursuz değil. Kullandığımız sesli asistanlara veyahut arama motoruna bize mantıklı gelen pek çok soru yönelttiğimizde her vakit gerçek yanıtı alamayabiliyoruz. Örneğin; “susadım” dersem yanımda bir insan varsa bana muhtemelen su verir ancak telefonunuz veyahut bir arama motoru su, susamak, susam üzere ilgili olabilecek hususları karşımıza çıkartır. En berbat ihtimalle de “ne söylediğini anlayamadım” üzere bir yanıt verir. Şimdi benimle empati kuramadığından ne isteyebileceğimi anlayamaz. Meğer bir çocuk bile “susadım” dediğimde bana su içmemi söyleyebilecek kadar lisana hakimdir.
Buradaki zorluk tıpkı ihtiyaçları yaşamayan, empati kuramayan bir objeye hislerin söz biçimi de olan bir lisan öğretmektir. Küçük bir çocuk yaklaşık 15 milyon söz duyarak lisanı öğrenirken makinanın bunu öğrenmesi için bu sayının yaklaşık 5 katı fazla bilgiye muhtaçlığı olmasıdır. Husus güç üzere görünse de makinelere daha uygun öğretme yolları bulamayacağımız manasına gelmiyor.
Yapay zekâyı hakikat eğitiyor muyuz?
Yapay zekâya ne öğretirsek onu öğreniyor demek çok da yanlış olmaz. Birileri, neleri öğrenmesi gerektiğini kodluyor, yapay zekâ bizim ona sunduğumuz milyonlarca data ile öğrenmesi gerekeni öğreniyor. Şimdi gerek lisan gerek yüz tanımada istenilen muvaffakiyete ulaşılmış değil. Tahminen de biz düzgün öğretemiyoruzdur. Şu ana kadar yapılan çalışmalar muhtemel bir hatalı tespitinde yapay zekâya kendi önyargılarımızı da aktardığımızı gösteriyor. İşin berbatı onu berbat kullanım için de programlıyoruz. En büyük tehlike ise “Deepfake” olarak görülüyor. Akabinde gibisi bir öteki tehlike olan palavra haberler geliyor. Bilhassa Covid 19 devrinde palavra haberlerin yayılma suratı “infodemik” teriminin gündem olmasına neden oldu. Elbette bu bilgi kirliliğinin büyük çoğunluğu tekrar insan elinden çıktı lakin bir kısmı da makinelerce üretildi. Küresel sıhhat, ulusal güvenlik üzere alanlarda uydurma imaj, ses ve içeriklerin önünü kesmek ise yeniden biz insanlara düşüyor. Lakin insanın içinde bulunan güzel ve makûs varken ve bizler daha buna tahlil bulamıyorken makinelere nasıl öğreteceğimiz de muamma.
İleride otonom araçlarda, hayatımızın içinde olacak çeşitli robotlarda kullanılacak olan sistemlerin yüzde 100 inançlı olabilmesi değerli. Aksi halde global bir krizin oluşması, insan hayatının riske girmesi an sıkıntısı olabilir. Yalnızca bunlar düşünüldüğünde dahi yapay zekânın yeterli mi yoksa makûs mü olduğuna kesin bir lisanla yanıt vermek sıkıntı. Yeniden de bilim insanları sayesinde uygunun ağır basacağı ümidini taşıyoruz.
Serap TORUN
twitter.com/seraptorun73
