Meteoroloji Umumi Müdüriyeti’nin (MGM) web sahifesinde UV indeksi “gün içerisinde, güneş tam tepede iken bölge yüzeyine ulaşması beklenen ve insan sıhhatine zararlı olabilecek UV radyasyon ölçüsünün, 0’dan 15’e kadar uzanan bir ölçek üzerinde sınıflandırılması” formunda tanımlanıyor.
1992’de Kanadalı bilim kişileri tarafından geliştirilen indeks, daha sonra Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) ve Dünya Meteoroloji Örgütü tarafından 1994’te standardize edilerek pratiğe geçmiş.
Cep telefonlarındaki hava durumu aplikasyonlarında da UV indeksine konum veriliyor.
UVI bedeli ne kadar yüksekse güneş ışınlarının cilde ve gözlere vereceği zarar da o kadar büyüktür ve hasar daha kısa devranda gerçekleşir.
Gün içinde UV radyasonu seviyesi değişkenlik gösterir. 12.00-14.00 saatleri arasında en yüksek seviyededir.
UV indeksi nerelerde hangi seviyelerde?
Ekvator çizgisine yakın memleketler yıl boyunca gün ortasında çok yüksek UV kıymetlerine maruz kalabilir.
Dünya Sıhhat Örgütü’ne (WHO) nazaran, Kenya’nın başşehri Nairobi’de UV seviyesi yıl boyunca 10’un üzerindedir.
İspanya’nın Akdeniz’deki Mallorca adasında Haziran ve Temmuz aylarında UV indeksi 9’u bulur.
Akdeniz’de 9-10 raddesi sık görülür.
İngiltere’de yaz aylarında olağanda 6-7 seviyesinde seyreder. Lakin şu günlerde İngiltere’nin güneyinde birtakım kesimlerde UV indeksinin 9’a kadar çıkabileceği belirtiliyor.
UV indeksi neden yüksek?
BBC Hava Durumu’ndan Matt Taylor, bu durumun yalnızca havanın bulutsuz olmasından kaynaklanmadığını söylüyor.
Taylor sair nedenleri şöyle sıralıyor: “Yaz gündönümünü (21 Haziran, en uzun gün) şimdi artta bıraktık, yani Güneş tam tepede. Ayrıyeten kuzey yarımkürede kış ve ilkbahardaki umumi hava durumu nedeniyle ozon tabakasının haddinden fazla seviyede incelmesi kelam konusu. Bir de kuzey yarımkürede son periyotlardaki kısıtlamalar nedeniyle hava kirliliği hayli az. Bu da UV ışınlarının dağılmasını önlüyor.”
UV indeks pahaları ve manaları
MGM sahifesinde, ultraviyole indeks bedelinin 6-7 seviyesinde olması “yüksek” UV raddesi olarak bedellendiriliyor ve bunun meali ve alınması gereken tedbirler şöyle sıralanıyor:
“İndeksin bu pahaları orta şiddette ultraviyole radyasyonu temsil eder. Olağan cilde sahip kişiler 15 dakika kadar güneşte kalabilirler. Gelgelelim şapka ve gözlük tasarrufu şiddetle önerilir. Vesair taraftan, güneşe maruz kalacak olan burun ve kulaklar kesinlikle korunmalı, dudaklara kollayıcı kremler sürülmelidir.”
8-10 aralığı ise “çok yüksek” noktaya tekabül ediyor ve şu ihtarlar yapılıyor:
“Oldukça yüksek ultraviyole radyasyonu temsil eder. Ultraviyole radyasyona maruz kalarak, mümkün olası zararlar için risk faktörü bu kıymetlerde fazladır. 10 dakikadan daha az bir müddet güneşte kalınabilir. Şapka ve güneş gözlüğü üzere temel korunma araçlarının yanı sıra, dışarı çıkma zaruriliği olan beşerler kesinlikle gölgelerden yararlanmalı ve pantolon ile bir arada uzun kollu giyecekler tercih edilmelidir. İndeksin bu bedellerinde her türlü açık hava sporlarından uzak durulmalıdır.”
UV neden tehlikeli?
Sağlıklı olmak için güneşe muhtaçlığımız var. Vücudumuzun muhtaçlığı olan D vitamininin büyük kısmı güneş ışınları vasıtasıyla deri tarafından karşılanır.
Lakin UV ışınlarına fazla maruz kalmak münhasıran açık tenlilerde güneş yanığına yol açar. Bu ise tek risk değildir. Bilirkişiler şiddetli UV radyasyonunun cilt kanseri ve göz kataraktına yol açtığını söylüyor.
Bu nedenle günün en sıcak saatlerinde vücudu ince giysiler, güneş kremi, şapka ve güneş gözlükleri ile korumak gerekiyor.
Başkaca cilde ulaşan UV ölçüsünün günlük hava sıcaklığı ile pek ilgisi olmadığı, nisan ayında açık ve hafif rüzgarlı bir gündeki UV seviyesinin ağustostaki sıcak bir gündeki ile birebir seviyede olabileceğine dikkat çekiliyor.
BBC Hava Durumu’ndan Helen Willetts, “Cildiniz 30 raddede de 20 noktada de tıpkı süratle yanabilir. Bulutlu günlerde de UV ışınları ince bulutlardan nüfuz eder ve hava size güneşli gelmese de hala yanabilirsiniz” diye uyarıyor.
UV’den nasıl korunuruz?
Güneşin cilde zarar vermesini önlemek için yüksek faktörlü bir güneş kremini tertipli aralıklarla sürmek gerekir. Münhasıran açık tenliler için bu daha fazla makbuldür.
Başkaca güneşin tam tepede olduğu öğlen saatlerinde dışarı çıkmak tercih edilmemelidir.
Güneş gözlüğü takmak da gözleri korumak açısından değer taşır. Eksperler, UV ışınlarına maruz kalmanın katarakt, kanser ve kar körlüğü üzere önemli rahatsızlıklarla kontağına dikkat çekiyor.
