Ama bu uygulamaların hakikaten amaçlanan şeyi yaptığını yani insanları virüsü almış olabilecekleri konusunda uyardığını kanıtlayan datalar var mı?
Bu soruya “Hayır, şimdi yok” diye karşılık verebiliriz ve şahsî dataların korunması korkusuyla hazırlanan bu uygulamaların ne kadar işe yaradığını, bu özellikleri yüzünden hiç bilemeyebiliriz.
Geçen ay İngiltere hükümeti daha evvel büyük beklentilerle kullanacağını açıkladığı, geliştirilmesi ve denenmesi için masraf yaptığı merkezi temas-izleme uygulamasından vaz geçtiğini ve Apple-Google uygulamasından uyarlanan merkezi olmayan bir oburunu tercih ettiğini açıkladı.
Bu uygulamanın tercih edilmesi dataları tek merkezde toplayan öbür uygulamaya karşı çıkan özel hayatın kapalılığı kampanya kümeleri tarafından memnuniyetle karşılandı. Yeni uygulamada virüslü kişi ile temas kurduğu şahıslar ortasındaki eşleştirmeler merkezi bir bilgisayarda değil, kullanıcıların akıllı telefonlarında gerçekleşiyor. Böylelikle şahıslar hakkındaki bilgiler çok daha korunaklı kullanılmış oluyor.
Ama hükümet bu yeni uygulamanan çabucak temin edilemeyeceğini vurguladı ve Başbakan Boris Johnson parlamentoya dünyada şu anda hiç bir ülkenin işleyen bir temas-izleme uygulamasına sahip olmadığını söyledi.
Ama ana muhalefet Emekçi Partisi önderi Keir Starmer, Almanya başta olmak üzere bir çok ülkenin hali hazırda temas-izleme uygulamalarını kullandığını söyleyerek başbakanın tezlerine itiraz etti.
Almanya’daki durum ne?
Almanya’nın “korona-uyarı” uygulaması Haziran ayından bu yana kullanılıyor. Robert Koch Enstitüsü tarafından yapılan açıklamada, uygulamayı şu ana kadar 16 milyon kişinin indirdiği kaydedildi ve “Bu başarılı başlangıç uygulamaya halk nezdinde büyük ilgi ve kabul olduğuna işaret ediyor” denildi.
Tabi Almanya’nın nüfusunun 83 milyon olduğu düşünülürse, bunun yeniden de hudutlu bir sayı olduğunu, ve uygulamanın nitekim tesirli bir formda işleyebilmesi için nüfusun yarıdan birden fazla tarafından kullanılması gerektiği konusundaki uzman görüşünü hatırlatmakta yarar var.
Robert Koch Enstitüsü lideri profesör Lothar Wieler “uygulama çalışıyor” dedi ve şimdiye kadar 500 kullanıcının koronavirüs testlerinin müspet çıktığını ve temasla oldukları insanları bu uygulama yoluyla uyardıklarını söyledi.
Ama profesör Wieler “Tam olarak kaç kişinin uyarıldığını bilmiyoruz zira uygulamamız bilgileri merkezi bir sistemde toplamıyor” diye de ekledi.
Hasebiyle aslında yazılımın, en değerli maksadı olan, hasta olma ihtimali bulunan herkesi uyarmakta ne kadar faydalı olduğunu ölçmek mümkün görünmüyor.
Ayrıyeten uygulamanın ne kadar işe yaradığını bilebilmek için, hakikat insanları uyarıp uyarmadığını da bilebilmek gerekiyor. Lakin bunu anlamamızı sağlayabilecek bilgilere de sahip değiliz. Uygulamanın uyardığı insanların birçok negatif çıkıyorsa, yanlış uyarma da kelam konusu olabilir.
Bunları bilebilmek değerli zira daha evvel yapılan denemeler Bluetooth teknolojisinin kimi durumlarda insanların birbirine aralığını ölçmekte muteber olmadığını ortaya koymuştu.
Robert Koch Enstitüsü yeniden bilgilerin merkezi bir bilgisayarda toplanmaması nedeniyle bu bilgiye de erişilemeyeceğini söylüyor.
Bu durumda Almanya’da hastaların temaslarını klasik yollarla belirlemekle vazifeli kuruluşların bu bilgiyi Enstitü’ye sağlayıp sağlayamayacağını sorduk ancak bunun da yanıtı olumsuz. Hastaların temaslarının mahallî idarelerce izlendiği ve onların da bu bilgiyi paylaşmadığı bildirildi.
Almanya’daki sıhhat yetkilileri bilimsel testler yoluyla orta ve uzun vadede uygulamanın muvaffakiyetinin ölçülebileceğini umuyor lakin bunun tam olarak nasıl yapılabileceği şimdi belirlenebilmiş değil.
Uygulama İsviçre’de nasıl sonuçlar veriyor?
İsviçre’de de Almanya’dakine misal bir durum var.
Sıhhat Bakanlığı ülkede Apple ve Google modeline dayalı bir sistem olan SwissCovid uygulamasının kullanılmasının dataların merkezi olarak toplanmasını imkansız hale getirdiğini söylüyorlar.
Bir bakanlık sözcüsü BBC’ye “Bu yüzden datalar bakımından tıpkı sınırlamalar bizim için de geçerli ve yanlışlı ihtar verilen ya da uyarılması gerektiği halde uyarılamayan insan sayısını ölçemiz mümkün değil” dedi
İrlanda ‘iyi gidiyor’ diyor
İrlanda Cumhuriyeti’nde ise Nearform şirketi tarafından tasarlanan uygulama kullanılıyor.
Covid’in izini süren uygulama ülkede iki hafta evvel kullanıma girmesine karşın büyük istek gördü ve akıllı telefon kullanan her üç şahıstan birinde şu anda uygulama var.
Nearform bunun gibisi bir uygulamayı Kuzey İrlanda için de hazırlıyor. Birleşik Krallık içinde olmasına karşın Kuzey İrlanda özerk idaresi farklı bir sistem kullanmayı tercih etti.
Nearform şirketinin CEO’su Cian Ó Maidín, Birleşik Krallık içinde İngiltere dışındaki bölgelerin ya da birtakım büyük Amerikan eyaletlerinin de müşterileri ortasına girebileceğini çıtlattı.
BBC’ye konuşan Cian Ó Maidín uygulamanın tesirli olup olmadığını gösteren bilgilerin bulunmayışından kelam ettiğimizde “Sorunu çözdük biz” diyor.
Daha sonra her şeyin harika bir yanıtının olmadığını söyleyerek kelamlarını yumuşatan Cian Ó Maidín, yeniden de sistemin işlediğinde ısrarlı.
“Tüm bilgilere sahip değiliz ancak birinci datalar nitekim olumlu” diyor ve daha ayrıntılı bilgi için İrlanda Sıhhat Hizmetleri’ne başvurmamızı söylüyor.
İrlanda Sıhhat Hizmetleri’nin günlerdir peşindeyiz aslında ancak şimdi yanıt alabilmiş değiliz.
İrlanda’da kullanıma sokulan uygulama da aslında Almanya ve İsviçre’de kullanılan modelin bir gibisi. O yüzden daha fazla data sağlaması için bir sebep yok.
Ancak şöyle bir farkı not edebiliriz: Uygulamayı indirirken kullanıcılara, temas-izleme sisteminin aktifliğini ölçmeye yarayacak, lakin kimliklerin ibelli etmeyecek bilgilerin toplanmasına müsaade verme seçeneği sunuluyor.
Cian Ó Maidín uygulamanın yanlış ihtar oranı konusundaki belirsizliğin bizi çok kaygılandırmaması gerektiğini söylüyor.
“Mükemmel, uygunun düşmanı olmamalı. Sorun şu: Elde bu kadar az bilgi varken, yeterli ihtar ve makûs uyarıyı ayırma talihimiz var mı?”
