Dünya Sıhhat Örgütü (WHO), Covid-19’a karşı 10’u aşkın ülkede 166 aşı çalışmasından kelam ediyor. Bunların 20’yi aşkını klinik araştırma basamağını geçti ve beşerler üzerinde deneniyor.
İngiltere’de Oxford Üniversitesi ve AstraZeneca paydaşlığıyla geliştirilen aşı da bunlardan biri.
Oxford Üniversitesi’nde bu çalışmayı yürüten 300 kişilik grubun başında aşı uzmanı Prof. Sarah Gilbert yer alıyor.
Gilbert, “aşı geliştirmede olağanda beş yıl alacak birçok basamağın dört ayda kat edildiğini” söylüyor.
Beşerler üzerinde yapılan deneylerde alınan birinci sonuçlar, aşının inançlı olduğunu ve virüse karşı bağışıklık geliştirdiğini gösteriyor.
Bu bulgular aşının bu yıl sonunda hazır olacağını garanti etmese de bağışıklık kazandırma konusunda muvaffakiyete daha da yaklaşıldığına dair umut verici bulunuyor.
Klinik deney ve beşerler üzerinde denenme etabında olan öteki aşıların da olduğunu göz önünde bulundurursak Oxford grubunun sıkı bir rekabetle karşı karşıya olduğu söylenebilir.
Sarah Gilbert kimdir?
Prof. Gilbert, koronavirüs aşısı çalışmasında başı çekiyor. Oxford Üniversitesi’ndeki takımı, İngiliz-İsveç ilaç şirketi AstraZeneca ile ortak yürüttüğü araştırmada şu an 1077 kişi üzerinde aşıyı deniyor.
Gönüllüler üzerinde yapılan birinci denemelerin başarılı olduğuna ve bağışıklık sistemlerinin güçlü reaksiyon verip koronavirüs ile savaşacak antikorlar ve T hücreleri ürettiğine dair haberler yayıldığında Prof. Gilbert bilim alanında bir gecede ün kazandı.
Bu birinci sonuçların uzun vadeli muhafaza sağlayıp sağlamayacağı şimdi aşikâr olmasa da, bilgiler umut verici görülüyor ve daha geniş denemeler üzerinde çalışılıyor.
Gilbert bir anda medyanın ilgisine ve çok sayıda mülakat taleplerine maruz kaldı. Halbuki o da birçok meslektaşı üzere kameralardan uzak ve nispi bir anonimlik halinde işini yapmaya alışmış. Fakat dünyanın önde gelen aşı uzmanlarından biri olarak meslektaşları ortasında tanınan bir isim.
Gilbert 20 yılını laboratuvarlarda araştırma yapıp aşı geliştirmeye ve gelecekteki projelerine fon bulmaya adamış.
Genç bilim insanı
Prof. Gilbert tıp araştırmalarına daima ilgi duyduğunu, lakin 17 yaşındayken işe nereden başlayacağına dair bir fikrinin olmadığını söylüyor.
Evvel East Anglia Üniversitesi’nde biyoloji diploması almış, sonra biyokimya üzerine doktora yapmış. Akabinde biyoteknoloji sanayisi üzerine araştırmalarını ağırlaştırıp ilaç üretimi konusunda bilgi sahibi olmuş.
1994’te Oxford Üniversitesi’nde kıdemli araştırmacı olarak misyona başlayıp genetik, parazitler ve sıtma konusunda çalışmalar yürütmüş.
Araştırmaları onu aşı geliştirmeye yöneltmiş.
Çalışan anne
Prof. Gilbert 1998’de üçüz çocuk sahibi olmuş. Bir yıl sonra da üniversitede öğretim üyesi olarak işe başlamış.
“İş ile özel ömür ortasında istikrar kurmak çok zor” diyor. “Hiç takviye almayınca imkansız üzere görünüyor. Üç çocuğum vardı ve kreş masrafı aldığım maaştan fazlaydı.”
Bunun üzerine partneri kendi mesleğine orta verip çocukların bakımını üstlenmiş, fakat o periyot zorlandığını söylüyor Prof. Gilbert.
“Sadece 18 hafta doğum müsaadem vardı. Prematüre doğan üç bebeğe bakmak zorundaydım. Çok stresliydi” diye anlatıyor.
Lakin bilim insanı olmanın en âlâ yanlarından birinin, bazen işler karmaşıklaşsa da uzun saatler boyunca çalışmak gerekmemesi olduğunu söylüyor.
2004’te Prof. Gilbert üniversitede araştırmalara başlamış ve 2007’de de Londra merkezli araştırma kuruluşu Wellcome Trust vakfında grip aşısı çalışmalarına yönelmiş. Vakıf ona kendi grubunu kurması için fon sağlamış.
Aile takviyesi
Üçüzler büyüdüğünde Prof. Gilbert işlerinin biraz daha kolaylaştığını söylüyor. “Şu an bir laboratuvarın başında olsam da madalyonun öteki yüzünü de gördüm” diyor.
Çocukları artık 21 yaşında. Üçü de anneleri üzere biyokimya okuyor. Ayrıyeten Covid-19’a karşı aşı geliştirme çalışmalarına da ilgi gösterdikleri için Oxford’daki aşı denemelerinde istekli denek olmuşlar.
Prof. Gilbert, 18-55 yaş kümesindeki sağlıklı beşerler üzerinde aşıyı denemeleri gerektiğini, kâfi sayıda istekli bulmayı umarken aileden aldığı ekstra yardımdan şad olduğunu söylüyor.
“Bu çeşit aşıları daha evvel de çok denedik, bu yüzden şaşırtan bir sonuç beklemiyoruz” diyerek aşı denemesinden telaşlı olmadığını belirtiyor.
Şu an için en kıymetli şeyin “klinik deneyler üzerinde ağırlaşmak ve imalat sürecini hızlandırmak”, böylelikle pandeminin yayılmasını durdurmak olduğunu söylüyor.
