Neuralink hiç elbet hayatımızı değiştirecek bir gelişme. 2016 yılında birinci temelleri atıldığında Musk’ın en büyük hayali insan beynini olabildiğince bilgisayar sistemlerine yaklaştırmak ve yepisyeni ufuklar açmaktı. Geçtiğimiz haftalarda yapılan aktiflikte domuz üzerinde uygulanan projenin sıkıntısız çalıştığı görüldü. Lakin bu proje, elbette yolun çok lakin çok başında ve pek çok tartışmanın da fitilini şimdiden ateşlemiş durumda. Neuralink için ‘balon’ diyen ve çok abartıldığını düşünenler olduğu üzere, engellilere sayısız yararının olacağını belirtenler de yok değil. Lakin beynin ‘hack’lenebilme ihtimalini ortaya atanlar da var. Peki uzmanlar bu bahiste ne düşünüyor?
ÇIĞIR AÇAN BİR TEKNOLOJİ Mİ YOKSA HAYAL Mİ?
“Neuralink bir kesim tarafından ihtilal olarak nitelendirilirken bir kesim tarafından var olan teknolojilerin yine paketlenmesi olarak nitelendirildi. Bir kesim ise, bu tanıtımın Elon Musk tarafından ise bir hayal sunumu olduğunu tez etti. Aslında bu üç görüşün de haklı olduğu taraflar var.” diyen Boğaziçi Üniversitesi’nde vazife yapan Vanderbilt Üniversitesi’nde konuk öğretim üyesi olan Doç. Dr. Serkan Özel, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bilim-kurgu sinemalarından sahneler canlandı insanların gözlerinde. Kimi bu sahnelerden heyecanlanırken bir kısım bu gelişmeden korktu, kimileri da eleştirdi. Bu teknolojinin ileride sunacağı kişi haklarına ve özgürlüğüne bir tehdit olarak görenlerin tasasının boş olmadığı bir gerçek. Geliştirilen her teknoloji ile bu hususun ayrıntılı bir biçimde tüzel ve toplumsal açılardan ayrıntılı bir biçimde incelenmesi gerekliliği ortaya çıkıyor. Bu tartışma, insansız araçların yollara çıkmasına benzeyen bir durum. Soru kolay: İnsansız bir araç kaza yaparsa kim sorumlu olacak? Araç sahibi mi, şirket mi, aracın reaksiyonlarını kodlayan mühendisler mi? Yoksa aracın kendisi mi? Hani vardır ya askerlik öyküleri ortasında ceza almış bir tank! O misal işte. Sorular kolay fakat karşılıkları sıkıntı. Neuralink ile Musk’ın çözmeyi tez ettiği görme-duyma mahzuru, felç üzere beyin ile alakalı hastalıklar için daha çok yol olduğu konusunda neredeyse herkes hem fikir. Bu savın gerçekleşmesinde Neuralink üzere teknolojilerin haricinde bu hastalıkların temel sebeplerinin de alan uzmanları tarafından ortaya konması gerektiği unutulmamalıdır.”
‘BEYİN HÂLÂ SIRLARINI KENDİNE SAKLIYOR’
Beynin hala sırlarını kendine saklayan, büyük kısmında neler olduğunu tam olarak bilemediğimiz bir et modülü olduğunun altını çizen Özel’e nazaran Neuralink, yalnızca beynin çok küçük bir kısmına bağlanan ve hudutlu sayıda frekansı ölçüp kablosuz olarak ileten bir çipten öte bir şey değil.
Neuralink gibisi çalışmaları ve nasıl geliştiğini görmek isteyenlerin Utah Array’i incelemeleri gerektiğini belirten Özel, kelamlarına şöyle devam etti:
“20 yılı geçen bir araştırma-geliştirme çalışması sonucunda ortaya konmuş beyindeki sinirsel aktiflikleri kaydeden bir teknoloji. Neuralink gelişmesi ile alevlenen tartışmalar içerisinde bu teknolojinin öğrenme ile münasebeti de konuşulmaya başlandı. Şimdi bu teknolojinin yalnızca birtakım sinirsel sinyalleri kaydetme basamağında olduğunu söyleyelim. Yani şimdilik bağlantı tek istikametli. Bu tek taraflı bağlantıda bile hafızanın kaydedilmesinden daha çok uzaktayız. Fakat bu üslup çalışmalar farklı araştırmacılar tarafından farklı açılardan çalışılıyor. Örneğin, UC Berkeley’deki araştırmacılardan Prof. Jack Gallant ve grubu insan beynindeki görsel aktifliği kaydedip bunu ekrana yansıtmayı başadıkları çalışmasını “zihnimizdeki sinemalara bir pencere açıyoruz” biçiminde tanımlamıştı. Çinli bir şirket, geçen sene öğrencilerin başlarına taktıkları bir aygıt ile sınıf içindeki dikkat düzeylerini ölçtüklerini tez etmişti. Böylelikle öğretmen, sınıf içerisinde dikkati azalan öğrenciyi çabucak fark edip müdahale bahtı doğabiliyor. Burada da dikkat edilmesi ve üzerinde titizlikle çalışılması gereken bahis dikkat, öğrenme vb. kavramları beyin dalgaları ile nasıl hakikat bir halde tanımlayacağımız.
Bilim-kurgu üzere gelse de bahsettiklerimizin kimileri gerçekeşti. Değerli olan bir soruyu ihmal etmemek lazım: Bu teknolojileri insan faydasına kullanırken kişi hak ve özgürlükleri sonunu nasıl çizeceğiz? Bu çok önemli disiplinler ortası çalışma gerektiren bir durum. Neuralink’e geri dönecek olursak hayal de olsa, var olan teknolojilerin tekrarlanması yahut bir adım öteye götürülmesi de olsa insanlık için kıymetli bir gelişme bu çalışma.”
‘BEYİN İLE BİLGİSAYARI BULUŞTURAN BIRINCI KULLANIŞLI ÖRNEK’
Neuralink projesinin insan beyni ve bilgisayarın etkileşimi açısından kolay ve kullanışlı birinci örneği olduğunu vurgulayan Bahçeşehir Üniversitesi Yapay Zeka Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof.Dr. Nafiz Arıca, bu çok konuşulan projeyle ilgili şu kelamları kaydetti:
“Neurolink projesiyle, insan beyninin bilgisayarlarla irtibat kurmasını sağlamak için bir implant geliştirilecektir. Beyin içine yerleştirilecek küçük bir çip, kişinin kulağına takılan bluetooth özellikli kablosuz aygıt ve akıllı telefon uygulamasından oluşan projenin ana emeli; hafıza kaybı, felç, depresyon, ağrı üzere beyin hastalıklarına deva olmaktır. Neurolink projesi tedavi emellerinin yanısıra, insan beyni ve yapay zeka teknolojilerini birleştirerek; insanların bilişsel yeteneklerini geliştirmeyi ve İnternete bağlı elektronik aygıtların beyin sinyalleriyle denetim edilmesini hedeflemektedir.
MUSK’IN ÖNÜNDE UZUN BİR YOL VAR
Neurolink projesinin birinci prototipi, geçtiğimiz günlerde Elon Musk tarafından tanıtılarak detayları paylaşıldı. Doğrusu birinci prototip manasında hoş bir başlangıç olmasına karşın, genel olarak beklentilerin altında kaldı diyebiliriz. Çünkü beyin cerrahisinde daha ileri teknolojilerin kullanıldığı ve beyin aktivitelerinin tahlil edilerek kanıların aktarıldığı güzel örnekler bilinmektedir. Ayrıyeten eser haline gelip piyasaya sürülmesi için daha çok yol katedilmesi gerekmektedir lakin Neurolink’in çok küçük boyutta olması, kablosuz bağlantı sağlaması ve nispeten kolay bir operasyonla yerleştirilebilmesi, eserin kıymetli avantajları ortasındadır.
Beyin hastalıklarının tedavisinde katkı sağlamasının yanında sonuncu amaç; beyin ve makineler ortasındaki bağlantısı uç noktaya taşıyarak ortalarında data indirme/yükleme sürecini gerçekleştirmektir. Bunun sonucunda insan beyni Internet ağına bağlanarak çok daha geniş bir enformasyon ağı oluşturulacak ve her beyin başka makineler üzere bir hesaplama ünitesi olarak hizmet edebilecektir. Bu türlü bir ortamda insan beyni makineleri denetim edebildiği üzere makineler de insan beynini denetim edebilecektir. İnsan beyinlerinin denetim altına alınması, manipüle edilerek berbat hedefler için kullanılması kelam konusu olabilecektir. Bir bireyin hislerini ve beynini direkt etkileyebilmek çok önemli problemlere yol açabilecek ve insanları birer silah olarak kullanmaya kadar sonuçları olabilecektir.
Neuralink -insan beyni ve bilgisayar- etkileşiminin kolay ve kullanışlı birinci örneği olması açısından değerli bir adımdır. Lakin beynin karmaşıklığını ve hala bilinmeyen birçok özelliğini düşünecek olursak; insan beyninin uzaktan denetim edilmesi gayesine ulaşabilmek için daha çok uzun yıllara gereksinim olduğu söylenebilir.
