Bir gecede büyük çoğunluk meskenden çalışmaya başladı. İnterneti görüntü telefon görüşmeleriyle arkadaşlarımız ve iş etrafımızla irtibatta kalmak için kullanmaya başladık. Evvelce yalnızca web sitesi olan kurumlar bile eğitim oturumları yayınlamak için “streaming” kullanmaya başladı. Bunların yanında internet, online bilgisayar oyunları ya da medya izleme emeliyle sefanın de merkezine oturdu. Bu değişimler sonucunda, son haftalarda çeşitli gözlem noktalarında internet trafiğinde kıymetli bir artış kaydedildi. İnternet Değişim Noktası DE-CIX Frankfurt’ta, internet trafiği en ağır devranda yüzde 10 artarak, saniyede 9.2 Terabit’e ulaştı. Meskenden çalışma üzere zorunlulukları sürdürebilmek için gereksinim duyulan Skype ya da Zoom üzere hizmetlerde birtakım durumlarda done trafiği yüzde 100 arttı. Online ve bulut oyun trafiği ise yüzde 50 nispetlerinde artış kaydetti.
Alt ağlar stabiliteyi garanti altına alıyor
Kolay bir örneklemeyle, internet altyapısı 3 farklı cinste alt ağdan oluşur. Her biri yönetimsel domain’leri temsil eder ve böylece her bir şirkete direkt tanımlanır: Son kullanıcı ağları (DSL, UMTS/LTE ya da kablo sağlayıcıları), taşıyıcı ağlar ve hizmet sağlayıcı ağlar (hizmetlerin sağlandığı yandan iletilir, içerik dağıtım ağları ya da CDN’ler olarak bilinir). Bir medya izleyebilmek için kullanıcıdan sağlayıcının sunucusuna bir istek gönderilir. Done paketi öncelikle son kullanıcının ağından aktarım noktasına taşınır, oradan da bir taşıyıcı ağa ya da direkt hizmeti sağlayan ağa aktarım edilir.
Mevcut bunalımlarda potansiyel tıkanıklığın nerede oluşabileceğini anlamak için yukarıda bahsi geçen bu üç bileşeni yakından incelemek gerekiyor. Son-kullanıcı ağları, örneğin bu alt ağlar bize; DSL, UMTS/LTE ya da kablo üzere geniş bant ilişkisi sağlar, son-kullanıcı ağları ile hizmet sağlayan ağlar arasındaki tüm ağları tabir eden taşıyıcı ağlar ve hizmet sağlayıcı ağlar.
Bugünkü üzere bir bunalım durumunda potansiyel tıkanıklık, olgu trafiğindeki keskin bir yükseliş sonucu bu üç ağdan birinde yaşanabilir.
DE-CIX Frankfurt İnternet Değişim Noktası’ndaki detaylı tahlilde olgu trafiğinde üç farklı hizmet sınıfının bir dökümü yapıldı. Seç-İzle Görüntü (VoD), Ortak Çalışma ve Oyun hizmetleri üzerinden yapılan tahlilde, olgu trafiğinin hacmi ve çeşitli haftaları içeren bir vakit diliminde kullanıcı sayısı (COVID-19’un neden olduğu kısıtlayıcı tedbirlerden evvel ve bu tedbirler sırasında) üzere detaylara inildi.
Kamusal hayattaki zarurî kısıtlamalara bağlı olarak pek çok devlette, done trafiği ile ilgili olarak nispeten keskin değişimler gözlemlemek mümkün. Örneğin, Frankfurt’ta ortak çalışma araçlarından gelen done trafiğinde haftalık olarak dalgalanmalar oluştu. Hafta sonları, daha az iş yoğunluğu olduğu için elbette çok daha az görüntü telefon görüşmesi yapıldı ve doğal olarak hafta sonları data trafiği azaldı.
Bunun tam zıttı bir örnek, Frankfurt’ta online bilgisayar oyunlarında yaşandı. Ekseriyetle hafta sonu olgu tasarrufu, hafta içlerine nazaran çok daha yüksek bir ivme izledi. Kamusal hayat kısıtlandığı için şu açıkça görülebilir ki ortalama en ağır trafik yüzde 50 artarken, hafta içi done tasarrufu hafta sonlarına epeyce yaklaştı. Vesair yandan örneğin Madrid’te VoD hizmetlerinde kaydedilen done trafiği yüzde 120’lere kadar arttı.
Frankfurt’ta aktarılan olguda kaydedilen değişikliklere (tüm hizmet sınıflarında) baktığımızda; En büyük değişimin gece geç saatlerde ya da sabah erken saatlerde yaşandığını görüyoruz: COVID-19 bunalımı öncesine nazaran, yüzde 20 nispetinde data trafiği gece yarısı ile 02:00 saatleri arasında oluştu. Bunun nedeni, daha fazla kullanıcının sabahları daha çok uyuması ve bu sayede internetin akşam ve gece saatlerinde daha çok kullanmalarından kaynaklanıyor olabilir. Gayri bir değerli değişim ise sabah ve öğlen saatlerinde yaşandı; buradaki trafik COVID-19 bunalımı öncesine nazaran yüzde 18 arttı. Bunun nedeni de konuttan çalışma ile birlikte internet tasarrufunun medya telefon görüşmelerini içermesiyle ve başka yandan çalışma saatlerinin azalmasıyla görüntü streaming ve oyun için internette geçirilen vaktin artmasıyla açıklanabilir.
İnternet ayakta kalacak ancak ne kadar müddet?
Orta ve kısa vadede, tüm internet altyapısında birtakım ezalar ortaya çıkabilir. Hareket özgürlüğünün kısıtlanmasına bağlı olarak, data merkezlerindeki cihazların bakımı ya da yükseltilmesi planlandığı üzere ilerlemeyebilir. Ehil rezervler hep mevcut olduğu ve data merkezlerinde otomasyon (DE-CIX Frankfurt’ta patch robot) uygulandığı için bu kısa vadede bir sorun yaratmaz. Lakin yaşanan buhran durumu önümüzdeki aylar da devam ederse ya da tekrarlayacak olursa acil tedbirler almak gerekebilir. Kullanılan donanımın tedarik zincirinde ötelemeler olabilir örneğin. Yönlendiriciler, anahtarlar yahut optik ekipmanlar Asya’da üretiliyor. Her ne kadar yıllar süren tedarik problemlerinin olduğu bunalımların olma mümkünlüğü düşük olsa ve laf konusu cihazların değişim döngüleri uzun yıllara denk gelse de, bu cihazlar mütemadi fizikî pres altında oldukları için bir noktada kesinlikle değiştirilmeleri gerekecek.
Virüs dijitalleşmenin itici gücü oldu
Mevcut durumda şu açık: İnternet ayakta duruyor! Fakat küresel pandemi sürecinde dijital altyapıda birtakım zayıf noktaların ortaya çıktığı da bir gerçek, kimileri direkt kullanıcı tarafından hissedilebilir ya da uzun vadede problemler ortaya çıkabilir. İnternet alt ağlarında, ağ geçitlerinde ya da son kullanıcı temasında bir sorun yaşanırsa nihayetinde kâfi kapasiteleri sağlamak ve ileri görüşlü bir vizyonla büyütmek operatörlerin sorumluluğu.Bugün, böylesi bir bunalım ortamında bu tıp düzenlemelerin planlandığından çok daha süratli biçimde gerekleşmesi gerekiyor. Ve bu sürat elbette dijitalleşmeyi de hızlandırır yani Coronavirüs pandemisi hiç beklenmedik bir itici güç tesiri yaratabilir. 5G üzere ezber bozan teknolojiler, zorlukları artıracağı üzere ağlardan beklenen talepleri de hızlandıracak. Şayet internet altyapısı dünyasındaki tüm oyuncular, kendi taraflarında problemsiz ilerlerse, yeniliklere açık olursa ve kendilerini en sağlıklı halde konumlandırabilirse, o devir gelecekte kişilerin muhtaçlıklarını karşılayacak noktaya ulaşabiliriz.
