Güçlü geçen 2020 yılının elbet en değerli dönemeçlerinden biri yılın son aylarında sahne alan iktisat idaresi değişikliğiydi. 2018 kur krizinden bu yana yoluna bıçak sırtında devam eden Türkiye iktisadı, Erdoğan-Albayrak ikilisinin COVID-19 şokunu yönetme tercihleri sonucunda yaz sonu prestijiyle iflas noktasına geldi. Yılın son haftasında ise, eski maliye bakanı/yeni merkez bankası lideri Naci Ağbal’ın neden sonra “akıl yoluna” soktuğu para siyaseti idaresinde Türk lirası kıymet kazanmaya başladı.
2018-2019-2020 de böylelikle tarihe geçerek “Türkiye Ekonomisi” derslerinde yıllar uzunluğu okutulacak biçimde iktisat idaresinin nasıl yapılmaması gerektiğinin somutlaştığı üç yıl oldu.
Türkiye Ağustos 2018’de kendi imalatı krizinden çıkar üzere olurken global bir diğer krize düştüğü bu periyotta yapılan kusurların maliyeti çok yüksek. Türk lirasında son iki yıldır “alışmış” olduğumuz şiddetli ve daima kıymet kaybının 2021’e girerken ölçülü bir tempoda zıdda dönmesi güya işler yoluna girmiş üzere bir manzara yaratsa da, gerçekler bundan epey uzak.
Para siyasetinin gerçek adımlar atılması halinde nasıl tesirli olabildiği, Naci Ağbal’a hakkını vermek gerektiği ve elbette para siyasetinin politika yapıcılara kazandırdığı “zamanın” ne kadar olabileceğini tartışmak değerli. Ancak bunlara gelmeden evvel net bir formda ortaya konması gereken çok daha değerli bir husus var.
Tüm istatistiksel dataları şaibeli hale döndüren, enflasyonu en uygun ihtimalle %15’e çıkartan, Türk lirasına iki sende %80’e yakın kıymet kaybettiren ve tahminen hepsinden daha kritik olarak merkez bankası net döviz rezervlerini eksi 50 milyar dolar düzeyine indiren iktisat idaresinin kurumsal bir tabanda hesap verme mecburiliği olmadan bir istifa ile ortadan kaybolabilmesi gelecek ismine en değerli sıkıntılardan bir tanesi.
Naci Ağbal merkez bankası lideri olarak yanlışsız adımları, yanlışsız bir yaklaşımla attıkça Türk lirasının bedel kazanması işler rayına girmiş üzere algılanabilir. Lakin, Naci Ağbal’ın misyonunda ne kadar kalabileceğinin, Naci Ağbal sonrasında yine günübirlik siyasetler dönülmesi halinde tekrar bir Hazine ve Maliye bakanı ile -eğer başarılırsa çok zahmetle toparlanacağı belli- döviz rezervlerinin yine bir heves, bir hırs uğruna kara deliğe savrulmayacağının garantisini kimse mevcut sistem içinde veremez.
Yapısal ıslahat derken, son üç yılın bilgisiyle bu mevzuyu para siyaseti alanının merkezine koymak çok kıymetli.
İşin alametifarikası “faiz artışı” lakin ötesi gerekli…
Kısa vadeye dönmek ve para siyasetinin gerçek uygulamalarının neyi, ne kadar kazandırdığını irdelemek de gerekli.
Yaz ortasında yüzde 7,4 düzeyinde olan ortalama fonlama faizi, artık karmaşık hesaplarla uğraştırmadan “politika faizi” ile kolaylaştırıldı ve yüzde 17’ye yükseltildi. Hasebiyle son dört ayda efektif olarak faiz artışı aslında yaklaşık 1000 baz puan olarak gerçekleşti.
Bu sayı bile tek başına aslında iktisatta yeni bir şok dalgasının başladığının habercisi.
Bunun karşılığında, TL/dolar 8,5 düzeyinden 7,45’e kadar yükseldi. Ancak buzdağının saklı kısmı, TL’nin bedeli değil.
27 Kasım 2020 itibariyle merkez bankasının elindeki “Brüt Rezervler” 84,2 milyar dolar. Bankanın yükümlülükleri düşüldüğünde elinde bulunan “Net Milletlerarası Rezervler” 13,7 milyar dolar. Naci Ağbal’ın daha yeni şeffaf bir biçimde, daha sık aralıklarla açıklayacağını söylediği “Swap” hesabındaki döviz yükümlülükleri ise 63,4 milyar dolar. Bu da hala çok kritik bir dönemeçte olduğumuzu anlatıyor zira swap ölçüsünün net rezervlerden düşülmesiyle Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın bir manada açık durumu denebilecek biçimde yükümlülüğünün 49,7 milyar oluğu ortaya çıkıyor. Banka, elinde son vakitlerde artırdığı altın hesaplarının tümünü dahi satsa, döviz tarafında oluşan açığın kapatılması mümkün olmuyor.
Münasebetiyle, merkez bankasının temel yükü çok daha ağır.
Bankanın faiz artırması, gerçek faizi yüksek enflasyonu karşılayacak formda olumluya çekmesi ile Türk lirasının bedel kazanması son derece doğrusal bir bağ. Lakin inanılmaz düzeye ulaşan “açık pozisyonunu” kapatması için bankanın ve daha geniş iktisat idaresinin uzun soluklu bir muvaffakiyet öyküsü yaratması kaide. Hatta Türkiye’ye karşı eriyen inancın hem yerli hem yabancı yatırımcı gözünde ayaklar altından yine yükselmesi için, iktisat kapsamının çok ötesinde adımlar atılması da bir o kadar gerekli.
Evet, para siyaseti kıymetli; para siyasetinin hakikat kurgulanıp uygulanması kritik derecede kıymetli. Fakat, inanç aşınması ile başlayan süreç, güvensizlikte tepe noktasına ulaştıktan sonra, para siyasetinin çok ötesinde adımlara gereksinim var.
Yeni merkez bankası idaresinin faiz artırması ile Türk lirasının kıymet kazanması yılın son haftasına damgasını vurmuş değerli bir değişim. Lakin, dünyada enflasyon ve faiz düzeylerinin geldiği yerler düşünüldüğünde, işsizlik, yoksulluk ve randıman sorunu yaşana Türkiye iktisadının bu türlü bir konjonktürde faiz artırmak zorunda kalışı başlı başına herkesin sorunu olmalı.
Önümüzde uzun, ince bir yol olarak duran 2021’in birinci çeyreği enflasyonun yüksek kaldığı, banka kredi maliyetlerinin artmasına paralel iç talebe dayalı ekonomik büyümenin büyük olasılıkla eksiye döndüğü ve şirketlerin bankalardaki sıkıntılı kredilerinin arttığı bir devir olarak ufukta belirmekte.
TL’nin paha kazanması, iç talebin düşüşe geçmesi ile enflasyon tarafında alınacak yol, 2021’in ikinci çeyreğinde beklenebilir. Bu süreçte, baz tesiri ile ekonomik büyüme birinci çeyreğe kıyasla daha güçlü üzere görünebilecek olsa da, kronik işsizlik sıkıntısında bir ilerleme sağlamaktan uzak kalacak.
Akabinde yılın ikinci yarısının ortalarında kademeli faiz indirimleri yine gündeme gelecek.
Yazının devamı burada.
AhvalNews
