Dörtte üçü sularla kaplı olan ve uzaydan bakıldığında mavi görünen yerkürenin “Mavi Gezegen” diye isimlendirilmesine ilham olan su kaynaklarının kısıtlı olması ve çok kullanımı dünya üzerindeki hayat döngüsünü tehdit ediyor.
Su, tatlı su ekosistemlerinin, insanlığın, besin garantisinin ve sürdürülebilir kalkınmanın en temel ögesi, yeryüzündeki tüm canlılar için hayat kaynağı.
700 milyon insan su kıtlığı çekiyor
Dünya Doğayı Muhafaza Vakfına (WWF) nazaran, dünyanın neredeyse tamamı sularla kaplı olsa da, gezegendeki su kaynaklarının yalnızca yüzde 2,5’i tatlı su kaynaklarından oluşuyor. Bu suyun yüzde 70’i ise, buz ve kar kütlelerinde gizli.
Dünya yüzeyinin yalnızca yüzde 1’ini oluşturan tatlı su ekosistemleri birebir vakitte dünya üzerindeki bilinen hayvanların yüzde 10’una konut sahipliği yapıyor.
Su kaynaklarının devamlığı besin ve güç teminatı, ekonomik büyüme, iklim değişikliğiyle gayret ve biyolojik çeşitlilik kaybının önlenmesi üzere birçok hususun temelini oluşturuyor lakin kâfi ve yeterli kalitede suyun varlığı, kentsel kullanım, sulama, güç ve üretim faaliyetleriyle kontaklı birçok tehditle karşı karşıya.
Su kaynakları üzerindeki baskının her geçen gün arttığı dünyada yaklaşık 700 milyon insan 43 farklı ülkede su kıtlığı çekiyor. 2,7 milyar insan ise yıl içerisinde en az 1 ay su kıtlığı yaşayan havzalarda ömrünü sürdürüyor.
Dünyada 2 milyar insan kirli su içiyor
Dünyanın farklı bölgelerinde bilhassa bayanlar, çocuklar, yerliler ve mülteciler üzere dezavantajlı kümelerin pak ve inançlı suya erişimleri kısıtlı.
Dünya Sıhhat Örgütüne (DSÖ) nazaran, dünya genelinde 785 milyon insan temel suya erişim hizmetlerinden mahrum ve bu insanların 144 milyonu, içme suyunu hijyen açısından en düşük seviyedeki “yer üstü” sularından karşılıyor.
Dünyada en az 2 milyar insan kanalizasyon suyu karışmış içme suyu kullanıyor ve bu durum onları kolera, dizanteri, tifo ve çocuk felci riskiyle karşı karşıya bırakıyor.
Öte yandan, en az gelişmiş ülkelerdeki sıhhat tesislerinin yüzde 22’sinde su hizmeti yok. Bu sıhhat tesislerinin yüzde 21’inde sıhhi paklık hizmeti ve yüzde 22’sinde de atık idaresi hizmeti bulunmuyor.
Global su kullanımı son 100 yılda 6 kat arttı
Birleşmiş Milletlerin (BM) mart ayında “iklim ve su değişikliği” temasıyla yayımladığı Dünya Su Gelişim Raporuna nazaran, global su kullanımı son 100 yılda 6 kat arttı ve artan nüfus, ekonomik kalkınma ve değişen tüketim kalıplarının sonucu olarak yılda yaklaşık yüzde 1 oranında büyümeye devam ediyor.
Dünyanın 2030 yılına kadar yüzde 40 oranında global su açığıyla karşılaşabileceğine ait bir çalışmaya da yer veren raporda, geçen 100 yılda dünyanın, doğal sulak alanlarının yarısını ve bununla birlikte kıymetli sayıda tatlı su cinsini kaybettiği belirtildi. Raporda, sulak alanların kayıp oranının, ormanlarınkinden üç kat daha fazla olduğu kaydedildi.
Suyun tükenmesinin ve kirlenmesinin, biyolojik çeşitlilik kaybı ve ekosistem bozulmasının esas nedenlerinden biri olduğu vurgulanan raporda, bunun ekosistem direncini azalttığı, toplumları iklim ve iklim dışı risklere karşı daha savunmasız hale getirdiği belirtildi.
Su kaynaklarının kıtlığı göç ve çatışmalara da yol açıyor
Global ısınmanın ve öbür çevresel faktörlerin suyun üzerindeki tesiri doğal afetleri de tetikliyor.
Rapora nazaran, 1995-2015 periyodundaki kuraklık, doğal afetlerin yüzde 5’ini oluşturdu. Bu durum 1,1 milyar insanı etkiledi, 22 bin kişinin vefatına yol açtı.
Yağış, kuraklık ve sellerden ekonomik refahın da etkilendiğine ve bunun göç dalgalarına ve çatışmalara yol açtığına dikkati çeken rapora nazaran, 2017’de 135 ülke ve bölgede 18,8 milyon insan afetler nedeniyle yer değiştirmek zorunda kaldı.
Dünya Ekonomik Forumuna nazaran de, 2014’ten bu yana gerçekleşen hava vakaları mümkünlük açısından birinci yahut ikinci global risk oldu. Su krizleri ise, tesir açısından bu listede birinci beşte yer aldı.
2050’de dünya nüfusunun yüzde 40’ı şiddetli su gerilimi altında yaşayacak
Bir yandan iklim değişikliği su kaynaklarını değerli ölçüde etkilerken, öbür yandan artan nüfus ve kentleşme taleplerinin de dünyadaki birçok havzada suya dair dertleri artıracağı öngörülüyor. Varsayımlara nazaran bilhassa gelişen ekonomilerde nüfusun ağır olduğu bölgelerde, “suyun yüzde 40’tan fazla oranda kullanımı” olarak tanımlanan su gerilimi şiddetlenecek.
Orta Doğu ve Güney Asya’nın neredeyse tüm nüfusu ile Çin ve Kuzey Afrika’nın kıymetli kısımları da dahil olmak üzere, dünya nüfusunun yüzde 40’ının 2050 yılında şiddetli su gerilimi altında yaşayacağı kestirim ediliyor.
Varsayımlar, 2050 yılına kadar 570’den fazla kentte yaşayan 685 milyon insanın iklim değişikliği nedeniyle tatlı suya erişiminin en az yüzde 10 oranında azalacağı tarafında.
İklim değişikliğinin Afrika’nın su kaynakları üzerinde aslında akut tesirlerinin olduğu vurgulanan BM raporuna nazaran, Güney Afrika’daki yağışların, muhtemelen iklim değişikliğinin bir sonucu olarak azaldığı belirtiliyor.
Nüfusun 2050 yılına kadar yarım milyardan fazla büyüyeceği varsayım edilen Afrika’da, bilhassa kentsel bölgelerde su geriliminin artacağı öngörülüyor.
Okyanuslar tükenişe sürükleniyor
Okyanus ve denizlerin korunması da tabiattaki ömür döngüsünün devamı ve sürdürülebilir kalkınma için hayati kıymet arz ediyor.
Lakin iklim değişikliği, plastik ve petrol kirliliği ile çok avlanma üzere nedenler yüzünden dünyanın yüzde 71’ini kaplayan okyanuslar, her geçen gün tükenişe sürükleniyor.
İnsanların ürettiği karbondioksidin yaklaşık yüzde 30’unu emen okyanuslarda, sanayi ihtilalinin başlangıcından bu yana, okyanus asitlenmesinde yüzde 26 artış kaydedildi.
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programına (UNDP) nazaran, büyük kısmı karada yerleşik kaynaklardan gelen deniz kirliliği telaş verici seviyelere ulaştı ve okyanusların her kilometrekaresinde ortalama 13 bin kesim plastik atık bulunuyor.
UNDP’ye nazaran, üç milyarı aşkın insan, geçimini sağlamak için deniz ve kıyılardaki biyolojik çeşitliliğe bağımlı. Lakin dünyadaki balık stokunun yüzde 30’u, çok kullanıldığı için sürdürülebilir eser vereceği seviyenin altında.
