Zararsız yeni tıbbın yayılmasıyla Zika virüsü ya da Dang Humması üzere hastalıkları taşıyan sivrisineklerin sayısının azalması umuluyor.
Etraf muhafaza kümelerinin, tabiatın istikrarlarını değiştirerek beklenmedik tesirler yaratabileceğini söyleyerek karşı çıktığı proje aslında yıllardır tartışılıyordu.
‘Jurrasic Park deneyi’
Projeye yeşil ışık yakılması etraf kümelerinin sert yansısıyla karşılaştı. Bir küme projeyi “Jurrasic Park deneyi” diye tanımladı.
Çevreciler genetiğiyle oynanmış yeni sivrisinek çeşidinin, ekosisteme ziyan verebileceği ve sinek ilaçlarına sağlam yeni hibrit çeşitlerin ortaya çıkmasına sebep olabileceği ikazlarında bulunuyorlar.
Lakin deneyi yürüten şirket projenin beşerler ve etraf için risk içermediğini söylüyor ve hükümetin desteklediği kimi çalışmaları buna destek olarak gösteriyor.
Bir ada zincirinden oluşan Florida Keys bölgesinde 2021 yılında genetiğiyle oynanmış sivrisineklerin tabiata salınması için federal yetkililerin onayı bekleniyordu.
Mayıs ayında ABD Etraf Kurumu, Britanya merkezli ABD’de faaliyet gösteren Oxitec şirketine OX5034 ismiyle bilinen genetiğiyle oynanmış erkek ‘Aedes aegypti’ sivrisineklerini üretme müsaadesi vermişti.
Ne umuluyor?
Aedes aegypti aslında Zika, çikungunya, dang humması ve sarı humma üzere tehlikeli hastalıkları yayan bir sivrisinek tipi.
Ancak yalnızca dişi sivrisinekler insanları ısırıyor zira yumurtlayabilmeleri için kana gereksinimleri var.
Artık tabiata bırakılması planlanan genetiğiyle oynanmış erkek sivrisineklerin dişilerle çiftleşmesi umuluyor.
Genetikleri değiştirilen erkek sivrisineklerin taşıdığı bir protein yeni doğan bütün dişi sivrisineklerin yumurtlama yani insanları ısırma çağına gelmeden ölmesine sebep oluyor. Buna karşılık yalnızca çiçek özleriyle beslenen erkek sivrisinekler genlerini yeni erkeklere geçirerek hayatta kalıyor.
Vakit içerisinde bu yolla bölgedeki Aedes aegypti sivrisinek nüfusunun, hasebiyle da yol açtıkları hastalıkların azalacağı umuluyor.
Projenin ayrıntıları: itiraz ve savunmalar
Florida Keys Sivrisinek Denetim Bölgesi yetkilileri Salı günü, 750 milyon genetiği değiştirilmiş sivrisineğin iki yıllık bir mühlete yayılarak tabiata salınmasına son onayı verdi.
Plana karşı çıkan bir küme Change.org üzerinden 250 bine yakın imza topladı ve Oxitec şirketini “ABD’yi mutasyona uğratılmış böceklerin deneme alanı haline getirmekle” suçluyor.
Oxitec’in internet sitesine nazaran şirket, Brezilya’da yaptığı saha deneylerinde olumlu sonuçlar elde ettiğini söylüyor.
Misal bir projenin 2021 yılınde Texas’da da uygulamaya konması için federal yetkililerin onay verdiği lakin eyalet idaresinden onay gelmediği bildiriliyor.
Projeyi protesto eden etraf müdafaa kümesi Friends of the Earth (Doğa’nın Dostları) kümesi tarafından yapılan açıklamada “Genetiğiyle oynanmış sivrisineklerin tabiata salınması Floridalıları, çevreyi ve soyu tükenme tehlikesiyle yüzyüze olan çeşitleri tam da bir salgının orta yerinde bulunduğumuz bir periyotta tehlikeye atmaktadır” denildi.
Ancak Oxitec’te çalışan bir bilim insanı Associated Press (AP) ajansına yıllar içinde milyarlarca sivrisineğimizi tabiata saldı. Etrafa ve beşerler için hiç bir potansiyel tehlike taşımıyor” diye konuştu.
Florida’nın güneyinde hâkim sivrisinek çeşidi olan Aedes aegypti, insan yerleşimlerindeki dingin su birikintilerinde yaşıyor. Bu çeşit Florida Keys üzere bir çok bölgede pestisidlere karşı da dayanıklılık geliştirdiği için yok edilemiyor.
