Gebze’deki TÜBİTAK MAM’a bağlı Yer ve Deniz Bilimleri Enstitüsünde 2016 yılında kurulan laboratuvarda, insanlık tarihine ışık tutan arkeolojik hafriyat alanlarında bulunan örneklerin tarihlendirme çalışmaları yapılıyor.
Karbon 14 usulü ile organik kalıntıların tarihlendirilmesi ve yaş tayini alanlarında 50 bin yıl geriye gidilebiliyor.
Türkiye üzere tarih öncesi ve sonrası birçok medeniyete mesken sahipliği yapmış bir coğrafyada yer alan bir ülke için kritik değer taşıyan laboratuvar, daha evvel yüksek bedeller karşılığında yurt dışında yaptırılan yaş tayini testlerini çok daha ucuza ve daha süratli bir biçimde gerçekleştirme imkanı sağlıyor.
“Dünyaya tahlil satabilecek düzeye geldik”
TÜBİTAK MAM Karbon 14 Laboratuvar Sorumlusu Dr. Turhan Doğan, Karbon 14 Laboratuvarının 2016 yılında son teknoloji kullanılarak kurulduğunu söyledi.
Laboratuvarda yapılan tahlillerin arkeoloji ile yer ve nükleer bilimler alanlarına hizmet verdiğini belirten Doğan, “2016’dan evvel Türkiye’deki arkeoloji, sarsıntı çalışmalarıyla ilgili tüm tarihlendirme hizmetleri yurt dışından temin ediliyordu ve ülkemizden bir döviz kaybı vardı. Biz artık bunu bilakis çevirdik.” diye konuştu.
Doğan, laboratuvarın Türkiye’deki bütün muhtaçlığı karşılayacak kapasitede olduğunu vurgulayarak, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Laboratuvarımız kuruluşundan bu yana Türkiye’deki 100’den fazla kurum ve kuruluşa hizmet vermiştir. Bununla birlikte yurt dışına da hizmet vermekteyiz. Yurt dışına verdiğimiz hizmetleri üç kategoride toplayabiliriz; yurt dışından bize yapılan müracaatlar, yabancı araştırmacıların Türkiye’de yaptığı araştırmalara takviye ve Türk bilim insanlarının yurt dışında yaptığı işlere tarihlendirme takviyesi veriyoruz. Hasebiyle şu anda dünyadaki son teknoloji ve uzman bilim insanlarıyla bu laboratuvarı çalıştırıyoruz. Geçen yıl ABD, Avrupa ülkelerine ve Orta Doğu’da birkaç ülkeye tahlil sattık. Yani bize materyal gönderdiler, biz ölçüm yaptık ve sonuçlarını rapor olarak gönderdik ve bunun karşılığında da tahlil bedeli aldık. Yani biz tahlil talep eden değil, bütün dünyaya tahlil satabilecek düzeye geldik.”
“Göbeklitepe örneklerini biz tarihlendiriyoruz”
Canlıya dair her malzemeyi tarihlendirebildiklerini lisana getiren Doğan, “Burada bir canlıya ilişkin olmak kaydıyla rastgele bir malzemeyi 50 bin yıla kadar tarihlendirebiliyoruz. Bu bir polen de bir mamut kemiği de olabilir. Bunu yaparken yalnızca 10 miligram bir fosil kalıntısı bizim oradaki faaliyeti yahut oradaki canlıyı tarihlendirmemiz için kafidir.” tabirlerini kullandı.
Doğan, laboratuvar kurulduktan sonra Kültür ve Turizm Bakanlığı ile yaptıkları protokol çerçevesinde Bakanlığın bütün teşkilatları vasıtasıyla örnek kabul etmeye başladıklarını anlatarak, şunları kaydetti:
“Bu bağlamda da laboratuvarımız faal olarak çalışmaya başladığından beri Göbeklitepe örneklerini biz tarihlendiriyoruz. Göbeklitepe çok değerli bir yer zira insanlık tarihi yine ele alınıyor. Bu sene Göbeklitepe’nin hafriyat lideri Prof. Dr. Necmi Karul ile yakın temas içinde görüşüyoruz. Bundan sonra oranın özelinde daha fazla tahlil yaparak, açılmış 3 höyüğün ve hafriyat çalışması devam eden etraftaki 3 höyüğün bütün tarihlendirme hizmetlerini birlikte çalışacağız. Ayrıyeten yalnızca tarihlendirme değil, Göbeklitepe’de beşerler ne yiyip içti, nasıl beslendi… Paleo diyet dediğimiz izotop çalışmalarını da Göbeklitepe hafriyat grubuyla hem bugüne kadar toplanmış gereçler özelinde hem de bundan sonraki çalışmalar özelinde laboratuvarımızda ortak yapacağız. Bununla ilgili büyük bir proje hazırlığı içindeyiz.”
Doğan, kelam konusu proje desteklendiğinde Göbeklitepe’deki bütün kültür mirasının, ülkenin bilim insanlarının kendi imkanlarıyla çalışabilecek duruma geleceğini kelamlarına ekledi.
Bakan Varank’tan fotoğraflı paylaşım
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank da hususla ilgili toplumsal medya hesabından yaptığı fotoğraflı paylaşımda, “İlk fotoğraf 7 bin 700 yaşında kemik, Kırklareli Aşağı Pınar Höyüğü’nden çıkarıldı. 2. fotoğraf 4 bin yaşında çitlembik tohumu, Hatay-Aççana Höyük’te bulundu. Yaşlarını nereden mi biliyoruz? TÜBİTAK Gebze Yerleşkesi’nde yer alan AMS Laboratuvarı’nda yaptığımız testlerden.” sözlerini kullanmıştı.
