Proje yürütücüsü, Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Mühendisliği Fakültesi Orman Entomolojisi ve Müdafaa Ana Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. Bülent Sağlam, AA muhabirine yaptığı açıklamada, TÜBİTAK Teknoloji ve Yenilik Dayanak Programları Başkanlığının desteklediği “Ağır Metal İyonlarıyla Kirlenmiş Maden Yatağı ve Yakın Etrafındaki Toprakların Fitoremediasyon Formülüyle Kirliliklerin Giderilmesinin Araştırılması” bahisli proje kapsamında kimi çalışmalar yaptıklarını söyledi.
Etraf kirliliğine neden olan ögelerin başında ağır metal iyonlarının geldiğini belirten Sağlam, ağır metallerin etrafta zaten bozulmaya uğrayamayacaklarını lakin geliştirilmiş özel usullerle uzaklaştırılabileceğini tabir etti.
Sağlam, nüfus artışına paralel olarak artan evsel atıklar, daima gelişen sanayi sebebiyle ortaya çıkan çeşitli endüstriyel ve kimyasal atıklar, tarımda kullanılan metal içerikli yapay gübreler, pestisitler ve randıman artırıcı başka kimyasalların uzun yıllar içerisinde toprakta, yer altı ve yer üstü sularında ağır metal birikimine neden olduğunu vurguladı.
Son yıllarda yapılan araştırmalar kapsamında kirlenmiş bölgeleri onarmak ve düşük bir maliyetle bunu gerçekleştirmek için bitkilerin kullanılabileceğine dikkati çeken Sağlam, “Biyolojik temizleme teknikleri içinde yer alan bitkilerle ıslah tekniği öteki sistemlere nazaran hem ekonomik hem de ekolojik açıdan en uygun yaklaşımdır.” tabirini kullandı.
Bu kapsamda yaptıkları araştırmada kullanılan bitkilerin ağır metal biriktirebilen ayçiçeği, yabani hintyağı, huş ve titrek kavak olduğunu anlatan Sağlam, “Bu sayede bitkilerle ıslah açısından uygun olmayan tiplerin tercih edilmesinin önüne geçilerek ekolojik, ekonomik ve peyzaj açısından istenilen sonucun daha süratli bir halde elde edilebilmesi mümkün olacaktır ayrıyeten pasa alanlarının bitki yetişmesine uygun hale getirilmesi ile toprak ve yer altı sularının madencilik faaliyetlerinden kaynaklanan ağır metal kirliliği kıymetli ölçüde azaltılmış olacaktır.” değerlendirmesinde bulundu.
Sağlam, iki basamaklı olarak yürütülen projenin birinci evresinde, maden alanından alınan ağır metal içeriği yüksek topraklar ile ormanlık alandan getirilen temiz toprakların farklı oranlarda karıştırılarak, sera ortamında saksı denemeleri yürütüldüğünü söz etti.
İkinci kademede ise maden işletmesi etrafında bulunan ve ağır metal içeriği çok yüksek olan pasa döküm alanında dört farklı deneme parseli kurulduğunu aktaran Sağlam, çalışma öncesi toprak örneklerinin ağır metal içeriklerinin ve maden alanı topraklarının bitki ıslahı sürecine uygunluğunun belirlenmesi için sera ortamında ve arazi kaidelerinde ön çalışma yapıldığını söyledi.
Topraktaki kurşunda yüzde 79 azalma sağlandı
Prof. Dr. Sağlam, araştırma sonucunda saksılardan alınan toprak örneklerinin ekim öncesi ve hasat sonrası olarak tahlil edildiğine dikkati çekerek, şunları kaydetti:
“Yabani Hint yağı ve ayçiçeği saksılarından alınan toprak örnekleri ile bitkilerin yeşil aksam ağır metal tahlil sonuçlarına göre ayçiçeği topraklarında ekim öncesi ile hasat sonrası topraklar karşılaştırıldığında bakırda yüzde 17, çinkoda yüzde 41 ve kurşunda yüzde 48 ağır metal içeriklerinde azalma görülmüştür. Ekim öncesi toprak konsantrasyonları ile karşılaştırıldığında ayçiçeği bitkisinin yeşil aksamında biriken ağır metal ortalaması sırasıyla bakırda yüzde 28, çinkoda yüzde 71 ve kurşunda yüzde 53 olarak belirlenmiştir. Yabani hintyağı topraklarında ekim öncesi ile hasat sonrası topraklar karşılaştırıldığında ise bakırda yüzde 30, çinkoda yüzde 31 ve kurşunda yüzde 79 ağır metal içeriklerinde azalma görülmüştür.”
Projede uygulanan bitki ıslahı yoluyla estetik olarak etrafa daha hoş bir görünüm kazandırıldığına da işaret eden Sağlam, ağır metalle kirlenmiş yüzey toprağının rüzgar ve su erozyonu ile taşınmasının da önüne geçilebileceğini vurguladı.
Araştırmada yer alan bitkilerin kolay ve ucuz olarak elde edilebildiği için başka tekniklere nazaran daha ekonomik olduğunu belirten Sağlam, bu süreçler yapılırken hasat edilen tek yıllık bitki tiplerinin ikincil kirletici durumuna gelmemesi için özel olarak biyoenerjide kullanılabilen çeşitler seçildiğini söz etti.
Yetiştirilen bitkiler kurutulup yakıt olarak kullanılıyor
Sağlam, kirlenmiş alanlarda yetiştirilen bitkilerin, toprağı kirleten unsurları bünyelerine alarak biriktirmelerinden sonra hasat edilerek kurutulup yakıt gücü olarak, gazifikasyon, piroliz ve asit ekstraksiyonlarında ya da bitkinin yakılmasıyla oluşan daha az hacimdeki küllerden ağır metaller ekstrakte edilerek endüstride kullanılabileceğini gösterdiğini kaydetti.
Sağlam, bu sayede ekonomik bedeli yüksek metallerin geri kazanımı ve elde edilen biyokütlenin biyoenerji üretiminde kullanımının sağlanabileceğini söz ederek, “Hedefimiz, çalışmanın bundan sonra, maden alanlarının rehabilitasyonu süreçlerinde ekonomik ve ekolojik bir usul olarak referans alınarak kullanılması ve yaygınlaştırılmasıdır.” diye konuştu.
