Tepe, biyolojik çeşitliliğin bozulması nedeniyle insanlığın karşı karşıya olduğu kriz ve sürdürülebilir kalkınma için biyoçeşitlilik konusundaki aksiyonları hızlandırma konusundaki acil gereksinime vurgu yapayacak.
Tepede açılış konuşmasını BM Genel Konsey Lideri Volkan Bozkır yaptı. Bozkır, “Bu gezegendeki varlığımız büsbütün etrafımızdaki doğal dünyayı muhafaza yeteneğimize bağlı. Biyoçeşitliliği korumak için ahlaki, ekonomik ve varoluşsal sebeplerimiz olduğunu biliyorsunuz. Gezegenimizin sıhhatine yatırım, geleceğimize yapılan bir yatırımdır” dedi.
Akabinde BM Genel Sekreteri António Guterres ile Biyolojik Çeşitlilik Kontratı Tarafları Konferansı’nın gelecek yılki konut sahibi Çin Devlet Lideri Şi Cinping konuştu.
Ülke temsilcilerinin yer alacağı tepede önderlerin görüntü iletilerinin da yayımlanması bekleniyor.
Tepe öncesinde taahhütname imzalandı
Tepe öncesinde 64 ülkenin başkanı ile Avrupa Birliği Kurul Lideri “Doğa ve İnsan için Başkanlar Taahhüdü” ismi verilen bir taahhütname imzalayarak 2030 yılına kadar biyolojij çeşitlilikte yaşanan kayıplarını sonlandırmayı vaat etti.
Ortalarında Emmanuel Macron, Angela Merkel, Justin Trudeau, Jacinda Ardern ve Boris Johnson’ın da bulunduğu 64 ülke önderinin iklim krizi ve ekosistemlerin gördüğü ziyanı ortadan kaldırmak üzere imzaladıkları taahhütnamede 10 husus yer aldı.
Taahhütler ortasında orman tahribatını azaltmak, sürdürülemez balıkçılık uygulamalarını durdurmak, etrafa ziyanlı sübvansiyonları ortadan kaldırmak ve önümüzdeki on yıl içinde sürdürülebilir besin üretim sistemlerine ve döngüsel (üretim, kullanım ve imha süreci yerine dönüşümü ve yine dönüşümü temel alan) iktisada geçiş için gösterilecek eforlar yer alıyor.
Önderler bu taahhüdü, gelecek kuşakların etraf tahribatı konusunda harekete geçmelerini sağlayacak bir “dönüm noktası” olarak tanımlıyor.
Tipler tehdit altında
The Nature Conservancy isimli yardım kuruluşu tarafından bu ay yayımlanan bir rapora nazaran, tedbir alınmazsa tüm canlı cinslerinin yüzde 30 ila yüzde 50’si 2050 yılına kadar yok olabilir. Bu da ekonomik ve toplumsal refahı tehdit edebilir.
Örneğin, arı, kelebek üzere çiçek tozlarını taşıyarak döllenmeyi sağlayan canlıları kaybetmek, yıllık ziraî üretimde 217 milyar dolarlık bir düşüşe neden olabilir.
Bilim insanları, korunan alanlar ve müdafaa yoluyla gezegenin en az yüzde 30’unun korunması gerektiğini söyledi. Kunming mutabakatının bir taslağı da bu taahhüdü içeriyor.
Bu manada da Kanada ve İngiltere Pazartesi günü yaptıkları açıklamada 2030’a kadar kara ve denizlerinin en az yüzde 30’unu muhafaza kelamı verdi.
Çin, üzerine düşeni yapabilecek mi?
BM’ye nazaran 2020 yılı tabiat ve biyolojik çeşitlilik için harika bir yıl olacaktı. Lakin bütün dünyayı tesiri altına alan koronavirüs salgını insanın tabiat ile kurduğu istikrarsız ilgiyi tekrardan gözler önüne serdi.
Çin, bu yıl Kunming kentinde yapılması planlanan lakin salgın sebebiyle 2021 yılına ertelenen bir milletlerarası toplantıya konut sahipliği yapacak. Gelecek yıl yapılacak bu toplantıdan Paris İklim Muahedesi gibisi bir mutabakatın çıkması öngörülüyor.
Bu tepe, gelecek yılki Çin toplantısı öncesinde yapılacak müzakereler için de başka bir ehemmiyete sahip.
Hükümetlerin, koronavirüs salgınıyla birlikte ekonomilerini ve hayatlarını kurtarmak için uğraşırken çevresel gayeleri görmezden gelmesi bir tehlike olarak görülüyor. Lakin bunun zıddının olduğuna dair temkinli bir optimistlik var.
Covid-19 ile birlikte hayvanlardan insanlara bulaşabilecek hastalıkların tabiatın yok oluşunu hızlandırması istikametindeki ihtarlara odaklanılacak.
Etrafın kırmızı alarm verdiği bir devirde dünyanın en büyük sera gazı yayıcısı Çin, büyüyen gücünü kullanarak 196 ülkeyi iklim krizine yönelik bir planı kabul etmeleri için konut sahibi olmakla görevlendirildi.
Çin’in çağdaş dünyada etraf sicili bir oldukça zayıf. Süratli ekonomik kalkınma programları, devasa altyapı projeleri tabiat için büyük bir bedele mal oldu.
Fakat Pekin, yeşil alanları endüstrileşmeyle büyük ölçüde ortadan kaybolan birtakım Avrupa ülkelerinin muhafazaya odaklanma yaklaşımına güvenmiyor.
Biyoçeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri (IPBES) Hükümetlerarası Bilim-Politika Platformu’nun eski lideri Robert Watson ise Çin’in üzerine düşen vazifeyle alakalı olarak, “Bence Çin hem iklim değişikliği hem de biyolojik çeşitlilik ve arazi bozulması konusunda katiyetle kritik kıymete sahip. Çin’in liderliği olmadan bu problemleri çözemeyeceğiz” yorumunda bulunuyor.
Birtakım yetkililer ise, 2060 yılına kadar karbon nötrlüğü sağlama kelamı vererek Çin’in karbon taahhütlerini artırmasından günler sonra Lider Şi’nin doruğun açılışında yapacağı konuşmada, dünya başkanlarını öteki bir büyük çevresel taahhütle şaşırtacağından kuşkulanıyor.
Watson, Çin’in Yangtze havzasını ormansızlaştırmasıyla birlikte, makus arazi bozulması örnekleri yaşadığını tabir ederek şunları söylüyor:
“Şimdi, anladığım kadarıyla, Yangtze havzasında hayli kıymetli bir ağaç dikimi yaptılar zira çok sellere ve toz çanaklarına yol açıyordu. Elbette kentlerde de müthiş bir hava kirliliği var. Çin’in bu bahiste ekonomik bir güç olduğunu göstermek ve dünyada liderlik rolü oynamak istediği konusunda biraz optimistim.
“Dünyanın dört bir yanındaki hükümetlerin Çin ile yakın bir biçimde çalışması ve toplu olarak yanlışsız istikamette hareket edip edemeyeceğimizi görmesi gerekiyor.”
Doruktan öne çıkacak ayrıntılar
Tepe organizatörleri, dünya başkanlarının Çarşamba günü konuşma talepleri karşısında ise şaşkına döndü.
Edinilen bilgiye nazaran Hindistan Başbakanı Narendra Modi, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Güney Afrika Başbakanı Cyril Ramaphosa ve İngiltere Başbakanı Boris Johnson dorukta konuşma yapmak konusunda istekli.
ABD Lideri Donald Trump ve Brezilya Devlet Lideri Jair Bolsonaro ise tepeye katılmayacak. ABD hükümetinden rastgele bir temsil beklenmezken Brezilya’yı daha evvel iklim krizini Marksist bir komplo olarak reddeden Dışişleri Bakanı Ernesto Araújo temsil edecek.
Fakat Amazon yağmur ormanları yanmaya devam ediyor. Pek çok kişi Brezilya önderinin ülkesini çevresel yıkıma hakikat yönlendirmesinden korkuyor.
ABD, BM’nin biyolojik çeşitlilik mukavelesine taraf olmasa da, Bolsonaro’nun etraf konusundaki tavrı, son Kunming muahedesi üzerinde büyük bir tesire sahip olabilir. Hükümetler, Araújo’nun söylediklerini büyük bir ilgiyle dinleyecek.
Dünya başkanlarının yanı sıra gençlik aktivisti Archana Soreng de tepenin açılışında konuşma yapacak. Hindistan’daki Khadia kabilesinin üyesi olan Soreng, BM genel sekreterinin iklim değişikliğiyle ilgili gençlik müşavere kümesinin da bir modülü olacak.
BM’nin Biyoçeşitlilik Lideri Elizabeth Maruma Mrema, İngiltere’de yayımlanan Guardian gazetesine yaptığığı açıklamada,”Konuşmak için kayıt yaptıran hükümetlerin ve eyaletlerin sayısına bakın. Bu bile tek başına açıkça bir şeyler söylüyor” dedi.
Tabiatnın finansal değerlerle ölçümü
Tabiatın pahasını finansal açıdan söz etmek, müdafaa gayretlerinin büyük bir odağı haline geldi. Birçok ekonomik modelde bulunmayan ormansızlaşma, kirlilik ve çeşitlerin yok olmasının maliyeti ile, sağlıklı ormanların, ırmakların ve okyanusların insanlığa sağladığı ekosistem hizmetlerinin ekonomik katkısının hesaplanması, muhafaza tartışmasının yine çerçevelenmesine yardımcı oldu.
Tepeden evvel sigorta şirketi Swiss Re, global GSYİH’nın yarısından fazlasının (yüzde 55) yüksek fonksiyonlu biyoçeşitlilik ve ekosistem hizmetlerine bağlı olduğunu hesapladı. Bu meblağ da 41,7 trilyon dolara eşit.
Lakin araştırma, Güneydoğu Asya, Avrupa ve ABD’deki büyük ekonomilerdeki ekosistem düşüşüne maruz kaldığını da ortaya çıkardı.
AB, Almanya, Norveç, Kosta Rika ve İngiltere, tabiat için finansmanı artırma eforlarına öncülük ediyor. Lakin etraf konusunda manalı adımlar atmak için, yüksek biyolojik çeşitliliğe sahip birçok gelişmekte olan ülke – Brezilya ve birkaç Afrika ülkesi dahil – ekosistem hizmetlerini tanıyan global bir finansal sistemin oluşturulmasını istiyor.
Tüm müzakere konumlarını sonuncu bir mutabakata dönüştürmekle misyonlu olan BM’nin Kunming sürecindeki eşbaşkanı Basile van Havre, bu ülkelerin tavırlarını anladığını söyledi:
“Sanırım duyulması gereken birtakım tasaları masaya yatırıyorlar. Brezilya’yı terk eden ve dünyanın öbür yerlerine giden ticari mallar var. Ve öteki yerlerdeki ekonomileri besliyorlar. Yani, süpermarkette yiyecek satın alırsam, muhafazayı desteklemek için parayı Brezilya’ya nasıl geri aktaracağız? Bu lokal toplulukların muhtaçlığını büsbütün anlıyorum.”
Bu tıp problemler, önümüzdeki yıl Kunming toplantısının ana gündem unsuru olacağı üzere bugün itibariyle de konuşulmaya başlanacak.
Özel kesimin bakışı
Hükümetlerin yanı sıra, bankalar ve özel şirketler de bugünkü tepe öncesinde doğayı müdafaa taahhütlerini açıkladılar.
Ortalarında HSBC, Allianz ve Axa üzere şirketlerinin de yer aldığı 26 finansal kurum, ekosistemi korumak için dünya önderlerini bir mutabakata varmaya çağırdı.
Dünyanın en büyük yatırımcısı olan BlackRock’un CEO’su Larry Fink, biyoçeşitlilik için bilim, teknoloji ve yenilikten yararlanma konusunda önderlerin katıldığı diyalogda da yer alacak.
Toplantı öncesinde, tabiat müdafaa kümeleri ve tertipleri biyoçeşitlilik ve kampanya amaçları hakkında bir dizi basın bülteni yayımladı.
The Wildlife Trusts, Birleşik Krallık’ın 2030’a kadar kara ve denizin yüzde 30’unu muhafazaya yönelik yeni taahhüdünün yanı sıra 30 milyon sterlinlik bağış toplama daveti başlattı.
Biyoçeşitlilik nedir?
Biyoçeşitlilik, tüm biçimleri ve tüm etkileşimleri ile dünya üzerindeki hayatın çeşitliliğidir.
Genlerden başlayarak, daha sonra tek tek tipler, sonra topluluklar ve son olarak hayatın fizikî etraf ile etkileşime girdiği ormanlar yahut mercan resifleri üzere tüm ekosistemlerden oluşan birkaç düzeyden oluşuyor.
Her tıbbın ekosistem oluşumunda tesiri vardır. Biyoçeşitliliğin azalmasında, bu ve gibisi nedenlere bağlı olarak, habitatların yıkıma uğramasının yanı sıra, ortama yabancı tiplerin girmesi, çok tüketim ve besin zincirlerindeki bozulmalar da tesirli oluyor.
Oxford Üniversitesi’nden Prof. Dr. David Macdonald da biyoçeşitlilik için “O olmadan insanlık için bir gelecek yoktur” diyor.
