ABD ile Çin arasında ‘çip savaşları’ alevleniyor

ABD Lideri Donald Trump, Çin’e karşı memleketinin çip teknolojisindeki güçlü konumunu kullanırken, Çin’in stratejik açıdan değerli bu yerde ABD’ye bağımlı olduğunu çok uygun biliyor.

Çip teknolojisinde konumunu daha da güçlendirmeye çalışan ABD, çip sanayisine 22,8 milyar dolar yardım yapmaya hazırlanıyor. ABD’de iki partinin üyelerinin de üzerinde anlaştığı laf konusu yardıma ait yasa tasarısı, 11 Haziran’da Kongre’ye sunuldu. 

Çip fabrikası kurmanın maliyeti 10 milyar doların üzerinde

Çin ile teknoloji meydanında stratejik uğraşın yaşandığı bir vakitte, ABD’deki çip fabrikalarının sayısını artırmayı amaçlayan tasarı dikkati çekti. 

Bir çip fabrikası kurmanın maliyeti 10 milyar doları aşarken, maliyetin büyük bir kısmını ise pahalı ve son teknoloji olan üretim ekipmanları oluşturuyor.

ABD Kongresi’ne sunulan yasa teklifi yarı iletken ekipmanlar üreten fabrikalar için gelir vergisinin yüzde 40’ının iadesini, devlet teşvikleriyle uyumluluğunu sağlamak için 10 milyar dolar birleşik fon yardımını ve 12 milyar dolar bedelinde araştırma-geliştirme fonlamasını kapsıyor.

Çipler devletler arası yarışma ögesine dönüştü 

Bugün yerkürede neredeyse hiçbir son teknoloji eseri bu küçük bileşenler olmadan çalışmıyor. Bu nedenle sıhhat için giyilebilir elektronikten, uçaklarda, konut eserlerinde, araç içi elektronik sistemlere kadar teknolojinin her ortamında büyük kıymete sahip olan çipler, memleketler arasındaki yarışma ögelerinden biri haline dönüşüyor. 

ABD ve Çin arasındaki bağlar yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını çerçevesinde tekrar şekillenirken, Trump’ın, Çinli şirketlerin son teknoloji çiplere erişmesini önlemek için her türlü çabayı göstermesi dikkati çekiyor.

Bu kapsamda, Trump’ın son hamlesi Çin’in en büyük teknoloji şirketleri arasında bölge alan Huawei’nin Amerikalı firmaların teknolojilerini kullanmasını yasaklamak oldu. Trump’ın bu kararları almasında ana neden “ulusal güvenlik riski” olarak belirtildi. 

Çipler olmadan Çin’in Teknoloji ihracatına devam etmesinin sıkıntı olduğunu bilen ABD Yöneticisi Trump, bu hususta Çin’e pres yapmaya devam ediyor. 

Çin teknolojisinde ABD hakimiyeti 

Bugün çip teknolojisinde ABD’de üretilen makineler olmadan neredeyse üretim yapmanın çok güçlükle olduğu belirtiliyor. Çin ise ABD hükümetinin hedefinin teknoloji şirketlerinin büyümesini yavaşlatmak olduğundan şüpheleniyor.

Çin yerkürenin en büyük yarı iletken piyasasını elinde bulundurmasına karşın, devletteki yarı iletken fabrikalar global gelirlerin 5’te 1’inden daha azını oluşturuyor.

Çin talebi karşılamak için bileşenleri büyük ölçekte ithal etmek zorunda kalıyor. Yabancı çip alımı olmaması halinde Çin’deki fabrikaların üretim bantlarının boş kalacağı belirtiliyor.

Devlette üretilen çipler, çoğunlukla yabancıların sahibi olduğu fabrikalardan geliyor. Çinli çip şirketleri, tüm global çip gelirlerinin yalnızca yüzde 4’ünü elde ediyor. Bu gelirin yüzde 5’ini Tayvanlı şirketler, yüzde 24’ünü Güney Koreli şirketler kazanıyor. ABD’li üreticiler ise yerküre pazarının yarısına hakim bulunuyor.

Çin çip sanayisini güçlendiriyor

Çin çip dizaynında ilerlemesine karşın, Çinli şirketler üretim açısından mahsusen ABD ve Güney Koreli şirketlerle yarışmada zorlanıyor. Huawei’nin bir yan kuruluşu olan HiSilicon, çip dizaynında birinci on şirket arasında taraf alıyor.

ABD’li siyasetçiler, yerküre çapında çip üreticilerinin Çinli teknoloji devi Huawei ve bağlı iştiraklerine çip tedarik etmesini zorlaştırırken, Çin de yabancı memleketlere, münhasıran ABD’ye, bağımlı kalmamak için kendi çip sanayisini güçlendiriyor.

Pekin idaresinden şirketlere 50 milyar avroluk destek 

Bu kapsamda Pekin idaresi, ABD’nin tehdit olarak gördüğü “Made In China 2025” (MIC 2025) planını 2015’te açıklamıştı. Çin, teknoloji ve üretimde dönüşüm fırsatı olarak gördüğü “MIC2025” ile yaklaşık 10 teknoloji yüklü stratejik dalda öncü rol oynamayı planlıyor. 

Çip teknolojisinde dışa bağımlılığı azaltmak isteyen Çin’de ise iki ulusal varlık fonu, en son olarak memleketin başkan çip üreticisi SMIC’a, Şanghay’daki fabrikasında üretimi artırmak maksadıyla yekun 2,25 milyar dolar finansman sağladı. Fabrikanın gelecekte üretimini 3’e katlaması bekleniyor.

Planın açıklamasından bugüne kadar, Çinli şirketlerin en az 50 milyar avroluk devlet yardımı aldığı, gelgelelim bu yüksek yardıma karşın şirketlerin muvaffakiyetinin mütevazi kaldığı tabir ediliyor.

Birden fazla eksper, Çin’in yakın gelecekte çip sanayisinde ABD’li şirketlere yetişmesinin sıkıntı olduğunu belirtiyor. Bu noktada, ABD’nin yasağının çip üretmek için gelişmiş makineleri edinmeyi zorlaştıracağına işaret ediliyor. 

Makine üretiminde ABD’li Applied Materials en kıymetli oyuncu olurken, Hollanda, Japonya ve Almanya’dan şirketlerde bulunuyor.

Çip üretiminin son radde karmaşık olduğu belirtilirken ve üreticilerin önceliği haberlerini korumak oluyor. Katma pahası en yüksek fabrikaların tamamını şirketler Çin dışında kurmayı seçiyor. Ayrıyeten, sanayideki birçok üretim süreci patentli kalıyor ve bu da Çin için yüksek bir köstek oluşum ediyor.

Eksperler, ABD’nin Çinli şirketlerin Amerikan şirketlerinden çip satın almasını engelleyerek kendi baskın konumunu tehlikeye attığı konusunda uyarıyor.  
Örneğin, Huawei, yerküre çapında yarı iletken pazarında üçüncü büyük alıcısı konumunda bulunuyor. 

Ticaret savaşının bir öteki boyutu da nadir madenler 

Çin ile ABD ticaretinde bir öteki stratejik değere sahip kalem olarak nadir madenler öne çıkıyor. Dünyadaki kıymetli teknolojilerde kullanılan ve yenilenemeyen kaynaklar olarak tanımlanan nadir madenlerin yüzde 80’ini üreten Çin, ABD’nin nadir madenler ithalatının da yüzde 80’inin karşılıyor.

Laf konusu madenler, sivil endüstriden askeri endüstriye cep telefonları, elektrikli araç motorları, uydular ve savaş uçağı motorlarında kullanılmasıyla “endüstriyel katalizör”  olarak tabir ediliyor. Bu istikametiyle nadir madenler küçük lakin stratejik ögeler olarak görülüyor.